Żmijowiec zwyczajny - smocza wieża

Od jakiegoś czasu kwitną żmijowce, niektóre są naprawdę wysokie, osiągające ponad metr wysokości. Widziałam takie w ubiegłym roku, ale może o nieco późniejszej porze. Przypominają smukłe, stożkowate wieże pokryte piętrami kwiatków o pięknej niebieskiej barwie. Z pewnej odległości kwiaty tracą wyraźne kształty - są jak niebieskie plamki poprzetykane mniejszymi, intensywnie różowymi punkcikami - to pączki. Z kielichów kwiatów wystają długie, rozdwojone jak język żmii, białe słupki oraz ciemnoróżowe pręciki zakończone szaroniebieskimi pylnikami. To one właśnie jakoś tak rozpraszają światło, że kształt kwiatu wydaje się nieostry. Niełatwo jest sfotografować niewielkie kielichy żmijowca, przedrzeć się przez cienkie pręciki i zajrzeć do samego dna kwiatu.
 Zdjęcia znacznie większych fragmentów tych roślin zrobiłam rok później - zobacz "Żmijowiec zwyczajny w czerwcu". Wygląd żmijowca w okresie późnojesiennym przedstawiłam tutaj.
Co to jest kwiatostan typu skrętek wyjaśniam pod zdjęciami i opisem botanicznym rośliny.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) z rodziny ogórecznikowatych. Wierzchołek kwitnącej rośliny

Żmijowiec zwyczajny (r. ogórecznikowatych). Słupek z długą szyjką i rozdwojonym czerwonym znamieniem, 4 czerwone pręciki z pałeczkowatymi pylnikami oraz jeden niższy. Słupek i pręciki wystają z korony.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) - cała łodyga pokryta jest krótkimi włoskami

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) z rodziny ogórecznikowatych. Kwiaty są niebieskie, a pąki ciemnoróżowe lub czerwone.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) kwitnie od czerwca do października, kwiaty zapylane są przez błonkówki.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) z rodziny ogórecznikowatych jest rośliną leczniczą, ale i toksyczną.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) ma kwiatostany zebrane w kwiatostany typu skrętek wyrastające w kątach liści.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) - pokrój rośliny. Łodyga jest zniesiona, gruba, o wysokości 30-100 cm.

Słupek i pręciki żmijowca zwyczajnego (Echium vulgare L.) w powiększeniu

----------------------------------------

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) – gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych. Swoją nazwę zawdzięcza wystającym z korony pręcikom, przypominającym język żmii, oraz temu, że w przeszłości używany był przeciw ukąszeniom żmii. Roślina trująca i lecznicza.

Występuje w Europie i Azji. W polskiej florze archeofit dość pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Roślina miododajna.


Łodyga - wzniesiona, gruba, o wysokości 30-100 cm. Cała pokryta jest krótkimi włoskami, ponadto ciemnoczerwonymi brodawkami, na których wyrastają szorstkie i klujące włoski.

Liście - lancetowate, szorstko owłosione i o zaostrzonych końcach, całobrzegie. Liście odziomkowe mają nasady zwężające się w ogonek, liście górne są siedzące.

Kwiaty - zebrane w kwiatostany typu skrętek wyrastające w kątach liści. Najpierw purpurowe, później niebieskie, o lejkowatym kształcie i długości 15-20 mm. Cztery lancetowate i zaostrzone działki kielicha, zrosłe tylko nieco w samej nasadzie, rosną również po przekwitnięciu kwiatu.
Płatki korony zrosłe w krótszą od kielicha rurkę, górą rozchylające się niesymetrycznymi wargami (korona prawie dwuwargowa).
Słupek z długą szyjką i rozdwojonym czerwonym znamieniem, 4 czerwone pręciki z pałeczkowatymi pylnikami oraz jeden niższy. Słupek i pręciki wystają z korony.
Barwa kwiatów zależy od stopnia kwasowości soku komórkowego; w młodych kwiatach jest on kwaśny, co nadaje im czerwoną barwę, w dojrzałych kwiatach jest obojętny lub zasadowy, co nadaje kwiatom niebieską barwę.
Kwitnie - od czerwca do października, kwiaty zapylane są przez błonkówki.

Przystosowaniami zapobiegającymi samozapyleniu są: przedsłupność oraz różna długość słupka i pręcików (słupek jest wyższy).

Owoc - rozłupnia rozpadająca się na cztery ciemnobrunatne rozłupki. Mają one ząbkowane kanty, a ich powierzchnia jest pokryta brodawkami.

Korzeń - zgrubiały, wrzecionowatego lub burakowatego kształtu, o ciemnobrunatnym kolorze.


Siedlisko - suche wzgórza, miejsca kamieniste, miejsca ruderalne, rośnie na glebach lekkich, piaszczystych lub kamienistych.

Roślina dwuletnia, ciepłolubny hemikryptofit.

Zawiera trujące alkaloidy i nie jest zjadana przez zwierzęta. W produktach suchej destylacji występuje 28% tlenku wapnia, 26% krzemionki i 25% soli potasowych.

Zastosowanie żmijowca zwyczajnego:

• Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. Najlepiej prezentuje się na mieszanych rabatach kwiatowych. Oprócz typowej formy uprawiane są odmiany o kwiatach białych, różowych, purpurowych i granatowych, a także odmiany karłowe. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na glebie raczej suchej i niezbyt wilgotnej (na glebie żyznej i wilgotnej rośnie zbyt bujnie i kwitnie słabiej). Po przekwitnięciu roślinę delikatnie przycina się. Rozmnaża się przez sadzonki lub wysiew nasion wiosną.
• Dawniej używany był jako trutka na szczury.
• Z nasion wytłaczano dawniej olej.
•  Dawniej był stosowany w leczeniu padaczki, a także w lecznictwie ludowym jako środek przeciwbólowy i środek przeciw ukąszeniom żmii

Zainteresowanych poznaniem chemicznych i leczniczych właściwości tej rośliny oraz przepisów na lecznicze preparaty odsyłam do strony Botaniczna Galaktyka.

Zobacz też wpis o innym gatunku żmijowca pt. Żmijowiec czerwony  

Skrętek (a. skrętka, ang. helicoid cyme, scorpioid, łac. bostryx) – rodzaj kwiatostanu z grupy wierzchotek jednoramiennych u roślin okrytonasiennych. Ma kwiat na szczycie pędu. Gdy kwiat ten zaczyna się rozwijać, z kąta liścia wyrasta odgałęzienie drugiego rzędu, które znowu kończy się kwiatem. Kolejne odgałęzienia wyrastają zawsze po tej samej stronie. 

Skrętek jest bardzo podobny do sierpika, z tą różnicą, że widziany z góry jest zygzakowaty, podczas, gdy sierpik widziany z góry ma kwiaty ułożone w prostej linii (sierpiki występują np. w rodzinie ogórecznikowatych).

Kwiaty w skrętku zaczynają kwitnąć od kwiatu znajdującego się na głównej osi, stopniowo w kierunku pojawiających się osi drugiego, trzeciego i następnych rzędów. Listki, z kątów których wyrastają te osie noszą nazwę podsadek.

Skrętek - schemat kwiatostanu (źródło: Wikipedia)

żmijowiec zwyczajny, Echium vulgare, kwiatostan typu skrętek opis, kwiatostan skrętek a sierpik informacje, niebieskie kielichy żmijowca zwyczajnego, kwiaty żmijowca zdjęcia, kwiaty żmijowca obrazy, rośliny trujące żmijowiec zwyczajny, rośliny lecznicze żmijowiec zwyczajny, żmijowiec kwiat zdjęcia opis, żmijowiec zwyczajny chwile zachwycone, Echium vulgare chwile zachwycone