Bajkaroko - skrzyp polny

Ubiegłego roku na Łące Niespodzianek, którą późnym latem oznaczono żółtą tablicą "Działka o powierzchni... m na sprzedaż" rosło wiele dorodnych skrzypów. Wg opisu botanicznego skrzyp polny osiąga wysokość 40 cm, ale te, które tam spotkałam dochodziły do ponad 60 cm wysokości. Inny gatunek, skrzyp olbrzymi, dorasta do 1,2 a nawet 2,5 m i ma nieco inny pokrój; jest objęty ochroną prawną i rośnie na pogórzu i w północnej części kraju. W Polsce występuje aż 10 spośród 15 gatunków istniejących na Ziemi, ale nie wszystkie gatunki zostały opisane.
Przyjmuję, że zdjęcia przedstawiają skrzyp polny (pędy płonne), wartościową roślinę o zastosowaniu leczniczym i kosmetycznym (zerwałam i ususzyłam dwa spore pęki skrzypu - na herbatkę i płukankę do włosów). Te okazy rzeczywiście miały najwyżej 40 cm wysokości i rosły pośród wysokich traw. Przyglądając się im nietrudno jest mi wyobrazić sobie jak mogły wyglądać praskrzypy, olbrzymie rośliny sprzed setek milionów lat. Oczami wyobraźni widzę też przemykające między nimi ogromne praważki.
Dodam tylko, że owo "pra-" nie oznacza, że praskrzypy były przodkami tych dzisiejszych, tak samo jak i ważki nie są potomkami praważek :-).
Zdjęcia i opis pędu zarodnionośnego skrzypu przedstawiłam tutaj i tutaj.

Skrzyp polny (Equisetum arvense) ma drobne liście (kształt czarnych ząbków z białym obrzeżeniem), występują na pędach w okółku - otaczają węzły wzmacniając je.

Pędy płonne skrzypu polnego (Equisetum arvense). Roślina zaliczana jest do  chwastów segetalnych (związanych z cyklem rozwoju roślin uprawnych) - 29 maja

Pęd płonny (asymilacyjny) pojawia się pod koniec wiosny, ma wysokość do 40 cm. Jest zielony i okółkowo rozgałęziony, posiada 10-12 gałązek bocznych (to też pędy!) - 29 maja (Equisetum arvense)

Skrzyp polny (Equisetum arvense )13 maja

Skrzyp polny (Equisetum arvense)  18 maja

Skrzyp polny (Equisetum arvense)  21 maja

Skrzyp polny (Equisetum arvense)   27 maja 2018

---------------------------

Skrzyp polny (Equisetum arvense) to wieloletnia bylina z rodziny skrzypowatych (Equisetaceae). Inne nazwy skrzypu polnego: bajkaroko, chwaszczka, jedlinka polna, jodełka, koci ogon, koński ogon, świńskie orzechy, strzępka, krzemionka, przęcka, sprzęczka, przęstka, skrzyp kartoflowy.

Występuje głównie w Europie, w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą na terenie całego kraju, aż po regiel górny.
Chwast segetalny.

Pęd zarodnionośny  -  pojawia się wczesną wiosną, jest soczysty, mięsisty, wzniesiony i nierozgałęziony, bezzieleniowy, wysokość 10–(20)30 cm (średnica 2–6 mm) i zabarwienie jasnobrunatne lub czerwonawe. Na przekroju poprzecznym jest okrągły i ma lejkowato rozdęte pochwy (z 6–12 zasychającymi łuskami o kolorze od zielonawego do brunatnego). Na szczycie znajduje się jeden brunatny, tępo zakończony kłos zarodnionośny (sporofilostan) o długości 1,5–3 cm. Wytwarzają się w nim (od marca do maja) zarodniki. Po ich dojrzeniu kłos ten obumiera.

Pęd płonny (asymilacyjny) - pojawia się pod koniec wiosny, ma wysokość do 40 cm. Jest zielony i okółkowo rozgałęziony (10–12 gałązek bocznych), szorstki i żeberkowany (6–19 żeberek). Pochwy są zielone, walcowate z 6–18 czarniawymi ząbkami na szczycie z białym obrzeżeniem. Odgałęzienia są pojedyncze, z 4-5 głębokimi żeberkami i pochwami o 4-5 ząbkach.
Oba rodzaje pędów wyrastają z jednego egzemplarza rośliny.

Łodyga - szorstka, a gdy się ją zgniata - skrzypi.

Liście - bardzo drobne, łuskowate, zaostrzone, bezzieleniowe, występują na pędach w okółku, otaczając węzły i wzmacniając je. Na pędzie płonnym jest ich 6–18, mają kształt czarnych ząbków z białym obrzeżeniem. Długie, cienkie i członowane rozgałęzienia boczne wyrastające z okółka to nie liście, lecz pędy.

Kłącze - długie, czołgające się, brunatnego koloru, podzielone na międzywęźla i zakorzeniające się w węzłach. Występują na nim bulwy pędowe, zawierające substancje zapasowe, z których roślina czerpie wczesną wiosną składniki potrzebne do wytworzenia pędu zarodnionośnego jeszcze przed rozpoczęciem fotosyntezy.
Korzenie ułożone są piętrowo, nawet poniżej 2 m głębokości i podzielone nawet na małe kawałki zakorzeniają się i wydają nowe pędy. Skrzyp polny rozmnaża się przez zarodniki, wegetatywnie za pomocą bulwek kłączowych oraz fragmentów kłącza podziemnego.

Siedlisko - rośnie na polach uprawnych i w ogrodach, na ugorach, nieużytkach, przydrożach i rzadziej na łąkach. Jest pospolitym chwastem na różnych glebach i w różnych uprawach. Najlepiej rozwija się w uprawach roślin okopowych, szczególnie ziemniaków i buraków.
Preferuje gleby piaszczyste, lekkie, gliniaste, ciężkie, wilgotne i zakwaszone, występuje w różnych zbiorowiskach zielnych. Rośnie rzadziej na łąkach ponieważ jest wrażliwy na procesy redukcji związków organicznych zachodzące pod darnią łąkową. Dawniej uważano, że jest rośliną wskaźnikową dla zakwaszenia gleby, ale okazało się, że nawet w glebach zasadowych rośnie dobrze dzięki tworzeniu swoistej ryzosfery o kwaśnym odczynie. Jest rośliną wskazującą na istnienie silnej wilgotności głębszych warstw gleby

W Polsce występuje aż 10 gatunków skrzypu  (Equisetum), a na całym świecie tylko 15 gatunków.
Inne gatunki skrzypów są wyższe od polnego i rzadko występują na terenach uprawnych.

Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski: ziele (Herba Equiseti) z pędów płonnych.
• Działanie: przede wszystkim remineralizujące, dostarcza organizmowi niezbędnych jonów oraz mikroelementów, ma właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Krzemionka w nim zawarta zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym i miażdżycy. Odgrywa rolę w przemianie materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Przy dłuższej kuracji należy podawać jednocześnie witaminę B¹, gdyż skrzyp zmniejsza jej stężenie w organizmie. Ziele skrzypu zalecane jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową.
• Wykorzystany także przy chorobach skóry (łuszczyca, wypadanie włosów, choroby paznokci); przyspiesza gojenie się ran, zwiększa krzepliwość krwi, stosowany podczas niedoboru krzemu, ułatwia przyswajanie wapnia.
• Zbiór i suszenie: zbiera się zielone pędy, ścinając je 5-10cm od ziemi przez całe lato i suszy w cieniu pod przykryciem w temp. do 60 °C, tak, by nie straciły zielonego koloru.
• Dawkowanie: 2-3 razy dziennie między posiłkami pić należy ciepły i odcedzony odwar uzyskiwany w wyniku łagodnego gotowania przez 10–15 minut łyżki ziela zalanej szklanką wody.

Roślina kosmetyczna

Napar może być stosowany do mycia skóry o cerze zmęczonej, starzejącej się lub z innych powodów trudnej do pielęgnowania. Skrzyp polny używany jest także jako dodatek do kąpieli pojędrniających skórę, a także do produkcji preparatów kosmetycznych. Napar po zmieszaniu z alkoholem i octem daje lotion. Preparaty stosowane są do oczyszczania skóry skłonnej do trądziku i czyraków. Wywar ze skrzypu stosowany jest w kosmetykach służących do płukania włosów oraz środków pieniących do kąpieli.

Inne zastosowania - szorstkie pędy używane są (były?) do czyszczenia i polerowania.

Roślina trująca - w większych ilościach skrzyp polny jest trujący dla zwierząt. Szczególnie wrażliwe na skrzyp polny są konie i świnie. Duży udział skrzypu w sianie obniża mleczność krów. 

18 383

skrzyp polny, Equisetum arvense, skrzyp polny właściwości lecznicze, bajkaroko roślina wygląd opis, chwaszczka roślina zdjecia, jedlinka polna zdjęcia opis, koci ogon skrzyp zdjęcia, koński ogon, świńskie orzechy, krzemionka, skrzyp kartoflowy zdjęcia informacje, skrzyp polny chwile zachwycone, skrzyp pędy płonne obrazy