Chwile zaChwycone: Rącznik pospolity

Jak to dobrze, że w ogrodzie botanicznym w trakcie sezonu wegetacyjnego (czyt. fotograficznego), tu i ówdzie, całkiem niepostrzeżenie, dosadzane są nowe i interesujące rośliny. Jestem niemal pewna, że na rabacie, gdzie fotografowałam m.in. pustynnika, takiej oto rośliny nie było. Zauważyłam ją dopiero na początku czerwca, gdy miała niemal metr wysokości, duże (niczym spodki i talerze) wielopalczaste liście oraz jaskrawoczerwone owoce przykuwające wzrok bardziej niż kwiaty (dość niepozorne, ale nadal obecne).
Równie dobrze jednak, rącznik pospolity mógł sobie tam rosnąć niezauważony do czasu aż przerósł otaczające go rośliny, teraz już dawno przekwitłe. To oczywisty dowód na to, że każda roślina osiąga (na krótko, niestety) stan swojej świetności. Jeśli uda mi się go zastać i do tego uwiecznić, wspomnienie takiej chwili wynagradza mi z nawiązką dość smętne odczucie późniejszego zawodu - zwykłym, niewyróżniającym się niczym wyglądem rośliny.

Rącznik pospolity (Ricinus communis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (1 sierpnia)

rącznik pospolity Ricinus communis

------------------------------------

Rącznik pospolity, dawniej też rycynus lub kleszczowina (Ricinus communis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych.
Ze względu na kształt liści w średniowieczu nazywany był dłonią Chrystusa – Palma Christi.

Pochodzi prawdopodobnie z północno-wschodniej Afryki i Bliskiego Wschodu.
Jako gatunek zawleczony szeroko rozprzestrzenił się w regionach o klimacie tropikalnym i podzwrotnikowym. W wielu krajach świata jest także uprawiany.

Pokrój - zmienny, uzależniony od warunków klimatycznych. W odpowiednich warunkach osiąga do 4 m wysokości. Pędy w dolnej części drewnieją.

Łodyga - dęta w międzywęźlach, u roślin jednorocznych, o zmiennym kolorze od zielonego do czerwonego, po ciemnopurpurowy (podobnie jak liście), zależnie od podgatunku.

Liście - długoogonkowe, osadzone na łodydze skrętolegle, dłoniasto klapowane, przypominają kształtem liście kasztanowca, ząbkowane. W Europie środkowej osiągają średnicę 50 cm, w tropikach nawet do 1 m.

Kwiaty - zebrane w grono, osadzone grupami na osi kwiatostanu. Rozdzielnopłciowe, o pięciodziałkowym okwiecie, najczęściej wiatropylne.
Kwiaty męskie skupione w dolnej części kwiatostanu, zredukowane są do pojedynczych, ale rozgałęzionych pręcików.
Kwiaty słupkowe (żeńskie) zebrane w górnej części kwiatostanu, z 3-5 dzielnym okwiatem, słupek trójkomorową zalążnią, z trzema rozwidlonymi i piórkowatymi znamionami.
Roślina jednopienna.
Kwitnie - od lipca do września.

Owoce - brodawkowatokolczaste, trójkomorowe torebki nasienne, pękające wzdłuż trzech szwów. W każdej komorze torebki znajduje się jedno nasiono. Nasiona o długości do 2 cm są owalne ze szwem po brzusznej stronie, o twardej łupinie nasiennej, lśniące i mozaikowato zabarwione w różnych kolorach.

Korzeń - palowy, mocny, silnie rozgałęziony.

Roślina silnie trująca - wszystkie części rośliny, a zwłaszcza jej nasiona zawierają rycynę śmiertelną dla człowieka w dawce powyżej 0,2 g, tj. ilości zawartej w zaledwie trzech nasionach rącznika. Rycyna jest najskuteczniejszą roślinną trucizną - wywołuje gwałtowne wymioty i biegunkę, a także silne przekrwienie narządów układu pokarmowego i nerek spowodowane aglutynacją (zlepianiem) krwinek i wytrącaniem fibryny do krwi.

Uprawa - rącznik pospolity preferuje wilgotne do lekko wilgotnych, żyzne i próchnicze gleby o dużej zawartości składników pokarmowych. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym, osłoniętym od wiatru.
Wysiew nasion - na przełomie marca i kwietnia, przesadzenie do gruntu pod koniec maja. Wyższe rośliny zwykle potrzebują podpór.
Gatunek wrażliwy na przymrozki (dojrzałe rośliny marzną w temperaturze -3 °C, młode przy -1 °C ).

Na polskim rynku dostępnych jest kilka podgatunków różniących się wielkością oraz kolorem pędów i liści: