W Polsce występuje kilka gatunków topoli, niektóre z nich są pochodzenia mieszańcowego - powstały ze skrzyżowania gatunków w obrębie rodzaju. Jak dotąd jednoznaczna identyfikacja większości z nich sprawia mi jeszcze trudności. Jest jednak gatunek topoli, który łatwo zidentyfikować nawet zimą (w stanie bezlistnym) po zaledwie jednym szczególe. Chodzi o topolę czarną (Populus nigra L.), jeden z 3-4 rodzimych gatunków topoli (obok topoli białej, osiki, a także topoli szarej, mieszańca wcześniej wymienionych).
Ową cechą rozpoznawczą starszych okazów topoli czarnej jest obecność guzowatych narośli na pniu, a nawet konarach. Z topoli czarnej wyhodowano kilka odmian, jej mutantem jest topola włoska, ale tylko topola czarna (w "czystej" postaci) posiada owe guzowate twory na korze. Poza tym topola czarna bywa rzadko atakowana przez jemiołę.
Ze względu na dużą ilość zdjęć opis topoli czarnej muszę podzielić na dwie (więcej?) części. Dziś przedstawiam więc wygląd pni z charakterystycznymi naroślami. Wkrótce pokażę pokrój drzew oraz wygląd liści.
Zdjęcie powyżej i to poniżej przedstawiają to samo drzewo - zimą i wiosną. Poza ostatnimi czterema zdjęciami, wszystkie przedstawiają różne fragmenty tego właśnie drzewa, którego wysokość oceniam (na oko!) na jakieś 18 m.
Dodane 8 listopada 2015 r.
Niestety, topola, którą "zidentyfikowałam" jako czarną okazała się nią nie być, a przynajmniej nie w czystej postaci. Jest to najprawdopodobniej topola carska (Populus × petrowskiana RI Schröd. ex Regel), będąca odmianą topoli berlińskiej, która z kolei jest mieszańcem topoli włoskiej, a ta z kolei pochodzi od topoli czarnej.
Nie zmieniam treści tego wpisu ze względu na pouczające komentarze i zawarte w nich wskazówki. Za identyfikację dziękuję Kacprowi, a przede wszystkim M.
Tymczasem szukam namiarów na sensowny opis topoli carskiej, skoro... mam jej zdjęcia (a tych do porównania próżno szukać w internecie, aha!).
 |
| Topola czarna, sokora, sokorzyna, jasiokor, topola nadwiślańska (Populus nigra L. ) – gatunek drzewa z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). W Polsce występuje dziko, czasami jest sadzona. |
 |
| Guzowate narośla na pniu topoli czarnej (Populus nigra L.) są jej cechą charakterystyczną, nie spotykaną u innych gatunków topoli, ani nawet u mieszańców topoli czarnej. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - kora ciemnobrunatna, a u starych drzew nawet prawie czarna. Zazwyczaj kora jest głęboko spękana. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) tworzy liczne odrośla od pnia. W odróżnieniu od topoli kanadyjskiej, wyrastają one nie tylko w okolicach uszkodzonych wcześniej miejsc, ale także samoistnie, głównie z charakterystycznych dla tego gatunku, bulwowatych narośli. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - pień na starszych okazach przeważnie z guzowatymi naroślami oraz cienkimi gałązkami z tzw. pączków śpiących (fot. 5 marca) |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - ten sam fragment pnia jakiś czas później (fot. 11 maja) |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - guzowate narośle na starszym drzewie. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - kora jest (bardzo) ciemna. Głębokie spękania u starych drzew tworzą zwykle charakterystyczny system pionowych bruzd i przeplatających się listewek. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - przyczyna występowania guzowatych narośli nie jest znana. Splątany przebieg włókien w tych partiach pnia wywołuje niezmiernie dekoracyjny rysunek drewna. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - oczywiście, narośle nie występują na całym pniu. Są fragmenty, gdzie w ogóle ich nie ma. Najłatwiej je dostrzec w dolnej części pnia. |
 |
| Charakterystyczną cechą morfologiczną drzewa i drewna topoli czarnej (Populus nigra L.) jest występowanie na pniu i konarach, zwłaszcza u nasady pnia, guzowatych narośli, z których obficie wyrastają, ze śpiących pączków, liczne krótkie pędy. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - kora u młodych drzew popielata, szybko przechodzi w mocną korowinę koloru szarobrązowego do czarnego, mocno spękaną. |
 |
| Topola czarna (Populus nigra L.) - pień młodego drzewa. Tu nie dopatrzyłam się jeszcze charakterystycznych narośli. |
-----------------------------------
Topola czarna, sokora, sokorzyna, jasiokor, topola nadwiślańska (Populus nigra L.) - gatunek drzewa z rodziny wierzbowatych (Salicaceae).
Drzewo krótkowieczne, bardzo szybko rosnące. Osiąga wiek 100-200(250) lat. Tempo wzrostu 1,5-2 m rocznie. Rośnie jednak wolniej od mieszańców z gatunkami północnoamerykańskimi (np. topoli kanadyjskiej).
Występuje na terenie środkowej, zachodniej i południowej Europy, środkowej Azji, zachodniej Syberii i północnej Afryki. W Polsce występuje na całym obszarze, z wyjątkiem Pomorza Zachodniego i północno-wschodnich rejonów, gdyż przez Polskę przebiega północna granica jej zasięgu. W Polsce występuje dziko, czasami jest sadzona.
Pokrój - dorasta do 25-35(40)m wysokości. Średnica pnia 1,5-2(2,5)m. Okazałe drzewo z szeroką, kopulastą lub stożkową koroną.
Pień - na starszych okazach przeważnie z guzowatymi naroślami oraz cienkimi gałązkami z tzw. pączków śpiących.
Kora - ciemnobrunatna, na starszych egzemplarzach prawie czarna, głęboko spękana. U starych drzew "czystej" rodzimej formy owe głębokie spękania tworzą zwykle charakterystyczny system pionowych bruzd i przeplatających się listewek.
W młodości popielata i gładka, szybko przechodzi w brunatnoszarą lub szaroczarną (stąd nazwa), głęboko spękaną, bruzdowaną korowinę. U góry pnia i na wyższych konarach kora jest jaśniejsza - srebrzystoszara i bardziej gładka.
Pędy - gałązki jasnożółte do szarożółtawych. Młode gałązki nie posiadają listwek korkowych.
Liście - pąki podługowatojajowate, stożkowe, duże do ok. 1,4 cm. Liście długości 5-12 cm, jajowatorombowate, do trójkątnych, u nasady słabo sercowate, zaostrzone, brzegiem karbowano-piłkowane. Gdy są młode, mają zielono-czerwonawy kolor, z czasem robią się ciemnozielone, z mocnym połyskiem, spodem jasnozielone, matowe. Ogonki liściowe spłaszczone prostopadle względem blaszki liściowej, dość długie, u nasady blaszek brak gruczołków (cechy klasyfikacyjne).
Kwiaty - u nasady objęte kubkowatym wyrostkiem, dwupienne, zebrane w kotki. Przysadki kwiatowe czerwone, porozcinane. Pylniki pręcików czerwone, znamiona słupków żółte.
Kwitnie pod koniec marca lub w kwietniu, przed rozwojem liści.
Owoce - torebka pękająca 2 klapami. Nasiona opatrzone puchem. Nasiona dojrzewają w maju, są lekkie, roznoszone przez wiatr.
Korzenie - system korzeniowy jest płytki do średnio głębokiego, rozległy i bardzo rozbudowany, ale płaski. Wytwarza także odrośla korzeniowe.
Rozmnaża się przez nasiona, a także przez odrosty korzeniowe i zdrewniałe sadzonki. Z korzeni zasypanych piaskiem wyrastają korzenie przybyszowe.
Siedlisko - aluwia rzeczne, preferuje stanowiska zalewowe i lasy łęgowe, o glebach piaszczystych, ale bogatych w składniki pokarmowe. Roślina światłolubna.
Roślina ozdobna - używana głównie do nasadzeń parkowych i krajobrazowych. Przez skrzyżowanie różnych gatunków uzyskano wiele mieszańców.
Charakterystyczną cechą morfologiczną drzewa i drewna topoli czarnej jest występowanie na pniu i konarach, zwłaszcza u nasady pnia, guzowatych narośli, z których obficie wyrastają, ze śpiących pączków, liczne krótkie pędy. Drewno w tych partiach pnia odznacza się szczególnym układem słojów i ma nazwę drewna "czeczotowatego". Guzowate narośla na pniu topoli czarnej są jej cechą charakterystyczną, niespotykaną u innych gatunków topoli, ani nawet u mieszańców topoli czarnej. Przyczyna występowania guzowatych narośli nie jest znana. Splątany przebieg włókien w tych partiach pnia wywołuje niezmiernie dekoracyjny rysunek drewna, wobec czego fragmenty takie poszukiwane są do produkcji oklein.
Topola czarna tworzy liczne odrośla od pnia. W odróżnieniu od topól kanadyjskich, wyrastają one
nie tylko w okolicach uszkodzonych wcześniej miejsc, ale także samoistnie, głównie z charakterystycznych dla tego gatunku, bulwowatych narośli.
Źródła i linki:
topola czarna - link 1, link 2, link 3, link 4, link 5
topola (rodzaj drzew) - link 6, link 7
.39.03..
Popularne drzewo, niezbyt lubiane bo kruche, a przy tym śmieci, ale w krajobrazie łęgowym naturalne.
OdpowiedzUsuńWg moich informacji topola czarna wcale nie jest popularnym, często występującym drzewem - od dawna jest wypierana przez mieszańce, które rosną szybciej. Obecnie dąży się do zwiększenia jej liczebności.
UsuńTopole jako rodzaj rzeczywiście należą do drzew podatnych na złamania, ale akurat inne gatunki, a nie topola czarna, są wymieniane jako bardzo łamliwe (np. włoska, kanadyjska).
Akurat dogłębnie sprawy nie badałem, tu na południu Polski jest topól sporo, także czarnej nie brakuje. Inną sprawą że w grę faktycznie mogą wchodzić mieszańce. Przy następnej wycieczce przyjrzę się dokładniej czy to czyste sztuki czy pomieszane.
UsuńW następnym wpisie poświęconym temu gatunkowi bliżej przedstawię pokrój wysokich topól czarnych, oczywiście, z mojej okolicy. Żadne z tych drzew nie jest złamane, ani uszkodzone. I rzeczywiście, na żadnym z nich nie widziałam jemioły. A Ty, tymczasem, wypatruj narośli na "swoich" topolach :-)
UsuńKICHA!!!
Usuńbyłem pewien że miejsce o którym pisałem porastają t czarne, na wszelki wypadek spakowałem książki, zrzuciłem na tableta kilka fotografii opisy itp, wziąłem psa a tam... mniej więcej 30/40 % cech pasuje a reszta nie i "jestem w pokrzywach" ;-)
To trochę tak jak z nauczycielem pana Jourdain'a - twierdził że mówi się tylko wierszem lub prozą a okazało się że jest jeszcze np. język migowy ;-)
Świetne zdjęcia! Jeśli mogę prosić to zapraszam na swojego bloga do krótkiej lektury (z góry przepraszam jeśli uznasz to za reklamę ;c) http://stanley-foto.blogspot.com/
OdpowiedzUsuńCiekawych szczegółów dowiaduję się tutaj, Aniko. Ja też mam kłopoty z rozróżnieniem rodzaju oglądanej topoli (z nielicznymi wyjątkami), a że drzewa najczęściej oglądam w zimie, informacja o naroślach zaciekawiła mnie i ucieszyła, bo pozwala rozpoznać drzewo bez liści. Przyjrzę się pniom szukając narośli.
OdpowiedzUsuńMnie również cieszy ta cecha u topól czarnych. Przydałoby się, by każdy gatunek drzewa posiadał jakąś łatwo zauważalną cechę, by można było zidentyfikować go o każdej porze roku :-) Niestety, nie ma tak dobrze. Choć z drugiej strony, wiedza o tym, na co należy zwrócić uwagę, nabranie wprawy w umiejętnym oglądaniu drzewa, zdecydowanie pomaga.
UsuńDodam jeszcze, że te guzowate twory wcale nie są małe - widziałam okrągłe o średnicy ponad 3 cm oraz podłużne o długości ponad 5 cm. Drzewo o średnicy pnia ok. 25 cm jeszcze nie wytwarza narośli (jest zbyt młode).
Topola czarna jako czysty gatunek jest niestety gatunkiem ustępującym, każde jej stanowisko jest cenne
OdpowiedzUsuńDopiero gdy zaczęłam zbierać informacje o topoli czarnej dowiedziałam się tego. Mam nadzieję, że moje zdjęcia przedstawiają właśnie drzewa z tego gatunku. Wiem jednak, że topole łatwo się krzyżują. Pozdrawiam
UsuńMłode liście topoli czarnej nie są czerwonawo nabiegłe, to musi być inna topola tylko stara i stąd możliwe guzowate narośla stawiam na jedną z topól balsamicznych np. genevę która ma takie migdałowe listki, topola czarna całkiem inny kształt liści. Tak samo korona topoli czarnej jest lekka ażurowa, coś jak i osiki, wydaję się być taka piórkowata i mieniąca się, ja widzę tu zwartą, gęstą korone ż liśćmi skupionymi w charakterystyczne kupki co też jest charakterystyczne dla topol balsamicznych, tak jak mówiłem stawiam że jest to mieszaniec topolo berlińskiej z topolą maxymowicza o nazwie geneva, choć jak tak patrzę na te liście to nie wykluczam też topoli berlińskiej.
OdpowiedzUsuńWiele wskazuje, że masz rację! Zasugerowałam się tymi naroślami, a tu taka "niespodzianka". Przeczytałam opis topoli czarnej jeszcze raz i rzeczywiście - nie zgadza się choćby kolor kory. Powinna być ciemna, niemal czarna, a te topole mają pnie brązowe, szarobrązowe. Narośle, które wzięłam za cechę rozpoznawczą u topoli czarnej wyglądają jednak inaczej - są bardzo gęsto rozmieszczone.
UsuńI co ja mam teraz zrobić??
Zdaje się, że identyfikacja topól, tak skłonnych do krzyżowania się z innymi gatunkami, jest (prawie) niemożliwa.
Bardzo dziękuję za wskazówki, choć nie mam pojęcia jak teraz z tego wybrnąć i co robić dalej? Zebrałam dużo zdjęć topól, począwszy od zimy, ale pokazywanie ich bez identyfikacji staje się bezsensowne.
Opisuj tak jak Kacper - jako mieszańce z przewagą tego lub innego gatunku.
UsuńWpierw musiałabym zrobić dohtorat z topoloznawstwa ;-P. Mieszańców topól, odmian i podgatunków czy czego tam jeszcze jest w Polsce grubo ponad 20, jeszcze się nie wzięłam za liczenie.
UsuńPomyśl co cię czeka przy wierzbach... ;-)
UsuńTo wierzby też się mieszają między gatunkami? I w co ja się wpakowałam ;-]
UsuńTak przypatruje się tym zdjęciom i na 99% jest to topola berlińska, bardzo stara, piękne soczyście zielone drzewo, i w 50% masz w sumie i tak racje bo topola berlińska jest mieszańcem topoli laurolistnej z topolą czarną odmiany ,,italica" czyli tej o tujowatym wąskim pokroju.
OdpowiedzUsuńWczoraj ponownie odwiedziłam to duże drzewo - liście powiększyły się od wiosny. Te na pędach odrostowych są większe i pofałdowane na brzegach, te na drzewie wyglądają nieco inaczej (i bez pofałdowań).
UsuńSzkoda, ze nie udało mi się trafić na czysty gatunek. Opisywanie mieszańców, których poszczególne osobniki mogą znacznie się różnić, chyba mnie przerasta.
Czym jednak są te narośle na pniu i gałęziach?
Topola berlińska, lub prawie taka sama topola carska- która różni się przede wszystkim tym, że wytwarza kwiaty żeńskie. Te dwie topole są bardzo często mylone- a dokładnie carska jest nazywana berlińską (bo berlińska jest lepiej opisana w literaturze i stąd częste używanie tej nazwy). Najlepiej jest przejść się tam na wiosnę, gdy kwitnie i sprawdzić z jakimi kwiatami ma się do czynienia. W pewnych częściach Polski, topola carska jest bardzo popularna, tak bardzo, że spotyka się tylko ten gatunek, a nie topolę berlińską. Istnieje jeszcze jeden gatunek (Populus xrasumowskiana), również o żeńskich kwiatach, ale ciężki do oznaczenia, u nas raczej nie sadzona.
UsuńPozdrawiam
Źle się stało, że kierując się owymi "charakterystycznymi" naroślami przedstawiłam zdjecia nie jednej, ale kilku topól. Bardzo dziękuję za kolejne już wskazówki. Przeszukałam zdjęcia przedstawiające tę największą topolę (ze zdjęć 1,2,3,5,6,7,8,9,10,12), by znaleźć kwiaty - jako tako widać je na zdjęciu nr 12 (u góry). Drzewo jest tak wysokie, że nie mam szans wypatrzeć innych kwiatów niż te, które ewentualnie wyrosną na odroślach.
UsuńAch, nie spodziewałam się, że topole sprawią mi taką zagwozdkę. Zebrałam też materiały m.in. dot. topoli szarej, które opublikuję za jakiś czas, zatem "zamawiam" skontrolowanie poprawności :-) Pozdrawiam
Topola szara to bardzo ciężki temat, ale z chęcią pomogę, gdyż trochę czasu już studiuję ten gatunek, sam planuję założyć blog i jednym z pierwszych gatunków które opiszę to właśnie Populus xcanescens. Poproszę jeżeli można, adres e-mail do kontaktu, wtedy postaram się pomóc zweryfikować informacje oraz to, czy na zdjęciach jest topola szara.
UsuńPozdrawiam ;)
A na zdjęciu 12 z tego co widzę jest owocostan! Na górze, trochę po lewej. Wniosek? Populus xpetrowskiana
UsuńTen gatunek chyba nie ma polskiej nazwy, prawda? W internecie nie ma też polskiego opisu, ze zdjęciami też krucho - to mi się trafiło :-) Ale drzewo majestatyczne, lubię je.
UsuńW sprawie topoli szarej napiszę przez formularz na Twojej stronie (działa?), ale to za jakiś czas. Dziękuję i pozdrawiam
Jest polska nazwa- topola carska :) Przez pewien czas uważano, że jest to żeński osobnik topoli berlińskiej- stad często można znaleźć Populus xberolinensis 'Petrowskiana', czyli topola berlińska odm. carska. Jednak jest to inny mieszaniec, bardzo podobny, tak naprawdę nie do odróżnienia poza momentem w którym kwitnie bądź owocuje. Są cechy np. różnicy owłosienia, ale niepewne ;) Na razie formularz nie działa, jestem w trakcie szukania motywu bloga i w najbliższym czasie będę dokonywał zmian, więc najlepiej kontaktować się inną drogą- ale będę tu zaglądał, czekając na wiadomość.
UsuńPozdrawiam.
Dziękuję bardzo za odpowiedź. W razie czego mój adres mailowy znajduje się w zakładce Kontakt na blogu Inspirująca codzienność. Mimo wszystko, będzie problem ze znalezieniem opisu topoli carskiej.
Usuń