10 grudnia 2013

Szczeć pospolita - kolczaste jajo

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.)

Było już za późno na robienie udanych zdjęć, gdy zobaczyłam szczeć pospolitą - pojedynczą wysoką roślinę wznoszącą ku niebu kolczaste, suche już owocostany. Wracałam do domu - wyjątkowo nie na skróty, jak zwykle, lecz chodnikiem prowadzącym dookoła sporego nieużytku (obecnie w dużej części zagospodarowanego), który jeszcze kilkanaście lat temu był polem obsiewanym zbożem - tuż obok bardzo ruchliwej drogi (jak dobrze, że dotąd istnieją dzikie łąki, nawet w dużym mieście!). Droga na skróty przecinała ów nieużytek na ukos, natomiast szczeć, którą odkryłam i sfotografowałam następnego dnia rosła najdalej od ścieżki i to w zagłębieniu terenu. Chodząc tamtędy - nigdy nie miałam szansy nawet jej dostrzec.
Jak już wspomniałam, pierwszego dnia zobaczyłam tylko jeden okaz i specjalnie dla niego wybrałam się później z aparatem fotograficznym w tamto miejsce. Okazało się, że widoczna z chodnika roślina, to tylko samotny wysłannik (raczej strażnik) sporej kolonii roślin (kilkadziesiąt sztuk!), które rosły głębiej. Cóż z tego, że było ich wiele, skoro były zupełnie nieosiągalne? Podziwiałam je z odległości kilku, kilkunastu metrów. Niemożliwością wręcz było podejść do nich z marszu. Teren był tam tak zdradziecko ukształtowany (i podmokły), że nie byłam w stanie zbliżyć się do więcej niż dwóch roślin. Prawdę powiedziawszy, to one przedarły się z fortecy przez fosę wysokich traw zarastających spore zagłębienie ziemi, i tylko dzięki temu mogłam przyjrzeć się im z bliska. Z daleka trawy wydawały się niewielkie i łatwe do sforsowania, ale już po 3-4 krokach, gdy zapadłam się po pas pośpiesznie wycofałam się z powrotem, jak pewnie wielu śmiałków przede mną. Myślę, że to dlatego za ową fosą o niezbadanym dnie maskowanym przez nieprzebyte trawy mogło powstać tak duże stanowisko tej rośliny, na którą złasiłby się niejeden bukieciarz czy zielarz. Istna forteca. 
Moje spotkanie ze szczecią miało miejsce na przełomie sierpnia i września (dwie sesje w nadzwyczaj słoneczne dni), zatem nie miałam możliwości zobaczyć jak kwitnie. Dobre i to, że chociaż poznałam jej kryjówkę. Spodziewam się, że w przyszłym roku będzie mi dane na własne oczy zobaczyć jej jasnofioletowe kwiaty tworzące osobliwe pierścienie na główkach kwiatostanowych.

Pod opisem rośliny podaję uzasadnienie dlaczego jestem przekonana, że nie jest to szczeć sukiennicza, zwana barwierską i na czym polega różnica między obydwoma gatunkami.
Wiosenny wygląd szczeci pospolitej, zwłaszcza młodych liści, pokazałam tutaj.
 
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) gatunek rośliny z rodziny szczeciowatych. W Polsce pospolita na niżu i pogórzu.
Rośnie w rowach, w zaroślach, na przydroża i na pastwiskach, na skrajach lasów i brzegach rzek. (5 września)
  
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - rośnie w miejscach bardzo słonecznych, przeciętnie ciepłych (5 września)
 
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) to duża roślina zielna o sztywnej, kolczastej łodydze dorastająca 2 m wysokości.
Pędy wzniesione, tęgie (29 sierpnia)
 
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.)  - liście łodygowe u nasady są parzysto zrośnięte i karbowane  (29 sierpnia)
 
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - fragment suchej łodygi z ostrymi kolcami, który w doskonałym stanie przetrwał zimę (5 marca)
 
Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - jest rośliną leczniczą. Stosowana przy leczeniu boreliozy, reumatyzmu, chorób płuc, wrzodów żołądka i dny moczanowej.

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - jest stosowana w leczeniu stanów zapalnych skóry oraz wyprysków i zmian skórnych.




------------------------



Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) – gatunek rośliny z rodziny szczeciowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Azja Zachodnia i Afryka Północna. W Polsce pospolita na niżu i pogórzu. Rośnie w rowach, w zaroślach, na przydroża i na pastwiskach, na skrajach lasów i brzegach rzek.
Roślina dwuletnia, mrozoodporna, inwazyjna. 

Pokrój   - duża roślina zielna o sztywnej, kolczastej łodydze dorastająca 2 m wysokości. Pędy wzniesione, tęgie.

Liście  - odziomkowe - krótkoogonkowe w różyczce. Liście łodygowe - u nasady parzysto zrośnięte i karbowane. Ulistnienie naprzeciwległe

Kwiaty - główki kwiatostanowe podłużnie jajowate, do 8 cm długości. Listki okrywy nierównej długości. Kwiaty zebrane w beczułkowate koszyczki wyrastające na długich, wyprostowanych pędach kwiatostanowych. U podstawy każdego koszyczka wyrastają w okółku długie, przypominające kolce (ale elastyczne) podsadki. Kwiaty w koszyczkach są bardzo drobne, białe, różowe lub purpurowe i każdy z nich otoczony jest krótką przysadką.
Kwiaty zakwitają stopniowo od środka do zewnątrz tworząc początkowo 1, a następnie 2  przesuwające się fioletowe pierścienie. Drobne kwiaty szybko przekwitają, a na roślinie pozostają kolczaste jajowate owocostany zawierające dojrzewające nasiona.
Kwitnie  -  od (czerwca) lipca do sierpnia  (w drugim roku życia)

Stanowisko  -  miejsca bardzo słoneczne, przeciętnie ciepłe

Wymagania glebowe  -  podłoże umiarkowanie żyzne, gleba przeciętnie wilgotna o obojętnym pH (zasadowa, z wapniem), kamienista, żwirowa (średnio zwięzła). 

W Polsce występują 4 gatunki szczeci:

Roślina lecznicza:
  • Stosowana przy leczeniu boreliozy, reumatyzmu, chorób płuc, wrzodów żołądka i dny moczanowej. Poza tym leczy stany zapalne skóry oraz wypryski i zmiany skórne.
  • Surowcem zielarskim jest korzeń i liście.
  • Z korzenia i liści robi się  nalewkę, odwar i intrakt
  • Działanie -  Kwasy fenolowe wykazują działanie bakteriostatyczne, ochronne na miąższ wątroby, przeciwzapalne i immunostymulujące. Irydoidy mają działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne i antybiotyczne. Kwas ursolowy wykazuje aktywność przeciwbakteryjną i przeciwzapalną.
Zastosowanie dekoracyjne:
Doskonała roślina do wysokich kompozycji kwiatowych, dobrze prezentuje się w dużych grupach na niskich rabatach i trawnikach. Owocostany po zasuszeniu nadają się do suchych bukietów. W kwiaciarniach można spotkać kolorowane owocniki (barwienie ich jest dość łatwe).

Szczeć pospolita jest rośliną miododajną - wydajność miodowa wynosi ponad 300 kg/ha, pyłkowa 250 kg/ha  (wykaz roślin miododajnych występujących w Polsce)

Szczeć (Dipsacus L.) – rodzaj roślin z rodziny szczeciowatych. Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego 15 gatunków. Pochodzą z obszarów o umiarkowanym klimacie w Europie, Azji i Afryce Północnej.
Rośliny dwuletnie i krótkowieczne byliny, blisko spokrewnione z rodzajem driakiew (Scabiosa).
Szczeć należy do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae, która wraz z siostrzaną rodziną kozłkowatych Valerianaceae stanowią jedną z linii rozwojowych w obrębie rzędu szczeciowców Dipsacales w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).

Dlaczego spotkana przeze mnie roślina nie jest szczecią sukienniczą?
Ponieważ szczeć sukiennicza posiada kolce wygięte ku dołowi (haczyki), a kwiatostany prezentowane na moich zdjęciach mają zdecydowanie proste kolce. Ponadto jest rośliną niższą od szczeci pospolitej.
Karol Darwin w swym dziele "O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt" (s. 39) wspomina o szczeci sukienniczej:
Niektóre pożyteczne odmiany powstały prawdopodobnie nagle lub też skokowo, niektórzy botanicy utrzymują na przykład, że szczeć sukiennicza z jej haczykami, którym nie dorówna żaden mechaniczny przyrząd, jest tylko odmianą dzikiej szczeci (Dipsacus), a podobna zmiana mogła powstać nagle w jakiejś siewce.

Szczeć sukiennicza - dawniej uprawiana jako roślina przemysłowa na zgrzebła do gremplowania, obecnie zdziczała koło dawnych zakładów sukienniczych. Dojrzałe, wysuszone koszyczki kwiatów były też montowane w ręcznych szczotkach lub mechanicznych urządzeniach i używane do wykańczania tkanin wełnianych przez wyczesywanie ich powierzchni dla nadania odpowiedniej faktury.
13 183

szczeć pospolita, Dipsacus fullonum, szczeć sukiennicza różnice, rośliny dekoracyjne suchy bukiet, kolczaste jajo roślina, kolczasta roślina ozdobna, kolczasta roślina suchy bukiet, szczeć pospolita działanie lecznicze, borelioza leczenie szczecią, szczeć chwile zachwycone, szczeć pospolita zdjęcia

17 komentarzy:

  1. Nigdy nie widziałam takich roślin, i pewnie nie zwróciłabym na nie uwagi. Musiały by pięknie wyglądać zasuszone w wazonie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Kwiatostany szczeci są właśnie używane do suchych bukietów. Pozdrawiam

      Usuń
    2. Można odciąć gdy są jeszcze zielone i wstawiać do słoików z kolorowymi tuszami - zabarwią się wtedy na różne kolory - czy to ładne? Nie mi orzekać - jak wole naturę, ale wiem że tak się robi.

      Usuń
  2. Robi Pani piękne zdjęcia, życzę wielu tak pięknych 'medytacji' z aparatem i nie tylko : ) wanda

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo dziękuję :-) Oby tylko nie zabrakło miejsc i obiektów do owych "medytacji" ;-) Pozdrawiam

      Usuń
  3. I LIKE IT VERY MUCH.CONGRATULATIONS

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziekuje za te zdjecia dowiedzialam sie jak wyglada to ziolo zaraz ide w pola napewno znajde.

      Usuń
  4. W moich okolicach powszechny - ale tak skupiskowo - np "eksportowałem" od siebie, kilkanaście rozet, koledze do Tuchowa, w okolice jego pasieki - teraz pięknie się przyjęły i ponoć mnóstwo pożytku z nich jest - w każdym razie miód kolega ma przedni, czy ze szczeci, czy z czego innego to już przecież mniejsza, ale na pszczołach się zna, więc gdyby roślina miododajna nie była, to by o nią nie prosił.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, szczeć pospolita jest cenną rośliną miododajną. W opisach botanicznych tej rośliny jakoś ten fakt pominięto, ale znalazłam wykaz roślin miododajnych i załączyłam link.

      Usuń
  5. Wow, twój blog jest naprawdę super :) Nie dość, że świetne zdjęcia to również opisy, z których można wyciągnąć dużo przydatnych informacji :D
    Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję! Rośliny i owady, które odkrywam i fotografuję staram się poznać jak najlepiej. Zapraszam i pozdrawiam :-)

      Usuń
  6. Bardzo ładne zdjęcia. Dziękuję za nie. Mam mały komentarz: Szczeć pospolita z tego co wiem różni się od sukienniczej (barwierskiej) nie wysokością a już na pewno nie wyglądem kolców tylko tym, że np. działki kielicha tej pierwszej są znacznie dłuższe (dłuższe nawet niż kwiat). Szczeć barwierska ma głębokie wcięcia liści których Szczeć pospolita nie ma. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za te informacje! Może zatem zajrzysz także do innych wpisów o szczeci i ocenisz czy to na pewno szczeć pospolita (fotografowałam zawsze to samo stanowisko). Pozdrawiam

      Usuń
  7. Ciekawi mnie osobiście lecznice zastosowanie takiej roślinności w leczeniu boreliozy. O boreliozie polecam poczytać również tutaj, jak i o możliwości leczenia - odwiedź witrynę pod tym adresem. Jednakże, dobrze udokumentowane są raczej metody leczenia farmakologicznego.

    OdpowiedzUsuń
  8. Mam nasiona szczeci pospolitej wg opisu na opakowaniu, zamierzam wysiać w tym roku zobaczymy jaka wyrośnie. O sukienniczej nie wiedziałam. Dziękuję za poszerzenie wiedzy :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie ma za co! Jak dotąd, nawet ja nie widziałam szczeci sukienniczej :-)

      Usuń