Szczeć pospolita - kolczaste jajo

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.)

Było już za późno na robienie udanych zdjęć, gdy zobaczyłam szczeć pospolitą - pojedynczą wysoką roślinę wznoszącą ku niebu kolczaste, suche już owocostany. Wracałam do domu - wyjątkowo nie na skróty, jak zwykle, lecz chodnikiem prowadzącym dookoła sporego nieużytku (obecnie w dużej części zagospodarowanego), który jeszcze kilkanaście lat temu był polem obsiewanym zbożem - tuż obok bardzo ruchliwej drogi (jak dobrze, że dotąd istnieją dzikie łąki, nawet w dużym mieście!). Droga na skróty przecinała ów nieużytek na ukos, natomiast szczeć, którą odkryłam i sfotografowałam następnego dnia rosła najdalej od ścieżki i to w zagłębieniu terenu. Chodząc tamtędy - nigdy nie miałam szansy nawet jej dostrzec.
Jak już wspomniałam, pierwszego dnia zobaczyłam tylko jeden okaz i specjalnie dla niego wybrałam się później z aparatem fotograficznym w tamto miejsce. Okazało się, że widoczna z chodnika roślina, to tylko samotny wysłannik (raczej strażnik) sporej kolonii roślin (kilkadziesiąt sztuk!), które rosły głębiej. Cóż z tego, że było ich wiele, skoro były zupełnie nieosiągalne? Podziwiałam je z odległości kilku, kilkunastu metrów. Niemożliwością wręcz było podejść do nich z marszu. Teren był tam tak zdradziecko ukształtowany (i podmokły), że nie byłam w stanie zbliżyć się do więcej niż dwóch roślin. Prawdę powiedziawszy, to one przedarły się z fortecy przez fosę wysokich traw zarastających spore zagłębienie ziemi, i tylko dzięki temu mogłam przyjrzeć się im z bliska. Z daleka trawy wydawały się niewielkie i łatwe do sforsowania, ale już po 3-4 krokach, gdy zapadłam się po pas pośpiesznie wycofałam się z powrotem, jak pewnie wielu śmiałków przede mną. Myślę, że to dlatego za ową fosą o niezbadanym dnie maskowanym przez nieprzebyte trawy mogło powstać tak duże stanowisko tej rośliny, na którą złasiłby się niejeden bukieciarz czy zielarz. Istna forteca. 

Moje spotkanie ze szczecią miało miejsce na przełomie sierpnia i września (dwie sesje w nadzwyczaj słoneczne dni), zatem nie miałam możliwości zobaczyć jak kwitnie. Dobre i to, że chociaż poznałam jej kryjówkę. Spodziewam się, że w przyszłym roku będzie mi dane na własne oczy zobaczyć jej jasnofioletowe kwiaty tworzące osobliwe pierścienie na główkach kwiatostanowych.

Pod opisem rośliny podaję uzasadnienie dlaczego jestem przekonana, że nie jest to szczeć sukiennicza, zwana barwierską i na czym polega różnica między obydwoma gatunkami.
Wiosenny wygląd szczeci pospolitej, zwłaszcza młodych liści, pokazałam tutaj.

 

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) gatunek rośliny z rodziny szczeciowatych. W Polsce pospolita na niżu i pogórzu.
Rośnie w rowach, w zaroślach, na przydroża i na pastwiskach, na skrajach lasów i brzegach rzek. (5 września)

  

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - rośnie w miejscach bardzo słonecznych, przeciętnie ciepłych (5 września)

 

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) to duża roślina zielna o sztywnej, kolczastej łodydze dorastająca 2 m wysokości.
Pędy wzniesione, tęgie (29 sierpnia)

 

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.)  - liście łodygowe u nasady są parzysto zrośnięte i karbowane  (29 sierpnia)

 

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - fragment suchej łodygi z ostrymi kolcami, który w doskonałym stanie przetrwał zimę (5 marca)

 

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - jest rośliną leczniczą. Stosowana przy leczeniu boreliozy, reumatyzmu, chorób płuc, wrzodów żołądka i dny moczanowej.

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) - jest stosowana w leczeniu stanów zapalnych skóry oraz wyprysków i zmian skórnych.

------------------------

Szczeć pospolita (Dipsacus fullonum L.) – gatunek rośliny z rodziny szczeciowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Azja Zachodnia i Afryka Północna. W Polsce pospolita na niżu i pogórzu. Rośnie w rowach, w zaroślach, na przydroża i na pastwiskach, na skrajach lasów i brzegach rzek.
Roślina dwuletnia, mrozoodporna, inwazyjna. 

Pokrój   - duża roślina zielna o sztywnej, kolczastej łodydze dorastająca 2 m wysokości. Pędy wzniesione, tęgie.

Liście  - odziomkowe - krótkoogonkowe w różyczce. Liście łodygowe - u nasady parzysto zrośnięte i karbowane. Ulistnienie naprzeciwległe

Kwiaty - główki kwiatostanowe podłużnie jajowate, do 8 cm długości. Listki okrywy nierównej długości. Kwiaty zebrane w beczułkowate koszyczki wyrastające na długich, wyprostowanych pędach kwiatostanowych. U podstawy każdego koszyczka wyrastają w okółku długie, przypominające kolce (ale elastyczne) podsadki. Kwiaty w koszyczkach są bardzo drobne, białe, różowe lub purpurowe i każdy z nich otoczony jest krótką przysadką.
Kwiaty zakwitają stopniowo od środka do zewnątrz tworząc początkowo 1, a następnie 2  przesuwające się fioletowe pierścienie. Drobne kwiaty szybko przekwitają, a na roślinie pozostają kolczaste jajowate owocostany zawierające dojrzewające nasiona.
Kwitnie  -  od (czerwca) lipca do sierpnia  (w drugim roku życia)

Stanowisko  -  miejsca bardzo słoneczne, przeciętnie ciepłe

Wymagania glebowe  -  podłoże umiarkowanie żyzne, gleba przeciętnie wilgotna o obojętnym pH (zasadowa, z wapniem), kamienista, żwirowa (średnio zwięzła). 

W Polsce występują 4 gatunki szczeci:

• szczeć pospolita, zwana szczecią leśną (Dipsacus fullonum L.)
• szczeć sukiennicza, zwana szczecią barwierską (Dipsacus sativus (L.) Honck.) – efemerofit
• szczeć wykrawana (Dipsacus laciniatus L.)
• szczeć owłosiona (Dipsacus pilosus L.)

Roślina lecznicza:

• Stosowana przy leczeniu boreliozy, reumatyzmu, chorób płuc, wrzodów żołądka i dny moczanowej. Poza tym leczy stany zapalne skóry oraz wypryski i zmiany skórne.
• Surowcem zielarskim jest korzeń i liście.
• Z korzenia i liści robi się  nalewkę, odwar i intrakt
• Działanie -  Kwasy fenolowe wykazują działanie bakteriostatyczne, ochronne na miąższ wątroby, przeciwzapalne i immunostymulujące. Irydoidy mają działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne i antybiotyczne. Kwas ursolowy wykazuje aktywność przeciwbakteryjną i przeciwzapalną.

Zastosowanie dekoracyjne:
Doskonała roślina do wysokich kompozycji kwiatowych, dobrze prezentuje się w dużych grupach na niskich rabatach i trawnikach. Owocostany po zasuszeniu nadają się do suchych bukietów. W kwiaciarniach można spotkać kolorowane owocniki (barwienie ich jest dość łatwe).

Szczeć pospolita jest rośliną miododajną - wydajność miodowa wynosi ponad 300 kg/ha, pyłkowa 250 kg/ha  (wykaz roślin miododajnych występujących w Polsce)

Szczeć (Dipsacus L.) – rodzaj roślin z rodziny szczeciowatych. Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego 15 gatunków. Pochodzą z obszarów o umiarkowanym klimacie w Europie, Azji i Afryce Północnej.
Rośliny dwuletnie i krótkowieczne byliny, blisko spokrewnione z rodzajem driakiew (Scabiosa).
Szczeć należy do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae, która wraz z siostrzaną rodziną kozłkowatych Valerianaceae stanowią jedną z linii rozwojowych w obrębie rzędu szczeciowców Dipsacales w grupie euasterids II wchodzącej w skład kladu astrowych (asterids) należącego do dwuliściennych właściwych (eudicots).

Dlaczego spotkana przeze mnie roślina nie jest szczecią sukienniczą?
Ponieważ szczeć sukiennicza posiada kolce wygięte ku dołowi (haczyki), a kwiatostany prezentowane na moich zdjęciach mają zdecydowanie proste kolce. Ponadto jest rośliną niższą od szczeci pospolitej.
Karol Darwin w swym dziele "O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt" (s. 39) wspomina o szczeci sukienniczej:

Niektóre pożyteczne odmiany powstały prawdopodobnie nagle lub też skokowo, niektórzy botanicy utrzymują na przykład, że szczeć sukiennicza z jej haczykami, którym nie dorówna żaden mechaniczny przyrząd, jest tylko odmianą dzikiej szczeci (Dipsacus), a podobna zmiana mogła powstać nagle w jakiejś siewce.

Szczeć sukiennicza - dawniej uprawiana jako roślina przemysłowa na zgrzebła do gremplowania, obecnie zdziczała koło dawnych zakładów sukienniczych. Dojrzałe, wysuszone koszyczki kwiatów były też montowane w ręcznych szczotkach lub mechanicznych urządzeniach i używane do wykańczania tkanin wełnianych przez wyczesywanie ich powierzchni dla nadania odpowiedniej faktury.
13 183

szczeć pospolita, Dipsacus fullonum, szczeć sukiennicza różnice, rośliny dekoracyjne suchy bukiet, kolczaste jajo roślina, kolczasta roślina ozdobna, kolczasta roślina suchy bukiet, szczeć pospolita działanie lecznicze, borelioza leczenie szczecią, szczeć chwile zachwycone, szczeć pospolita zdjęcia