I ścięte drzewa mówią

Na Łące Wschodniej natrafiłam na trzy pnie ściętych drzew. Półtorametrowe kłody o średnicy od 40 do 60 cm leżą w niewielkiej odległości od siebie, mogą więc z powodzeniem służyć jako ławeczki dla kilku osób. Przysiadłam i ja, by chwilę pomyśleć i przyjrzeć się im. Muszą leżeć tu już od dłuższego czasu - dwa pnie były zupełnie pozbawione kory, a drewno ściemniało od deszczów i słońca. Tego dnia (pod koniec lutego) słońce świeciło wyjątkowo ostro, więc wiele zdjęć się nie udało, jednak szukając kadrów miałam okazję zauważyć różne szczegóły: odpadającą korę i wystające spod niej suche i postrzępione łyko, niewyraźne słoje czy wzory pęknięć na przekroju pni. Pamiętam, że wtedy właściwie wypatrywałam porostów i mchów, które lubią porastać drzewa. Znalazłam kilka rodzajów grzybów (mchu i porostów nie było), zarówno na korze, jak i przekroju - proces rozkładu drewna był więc dość zaawansowany. Później, gdy oglądałam zdjęcia najbardziej zaintrygował mnie rdzeń widoczny na jednym z pni. Pomyślałam, że to jakby aorta drzewa, ta pierwsza, od której zaczęło się jego życie. Nietrudno było mi wyobrazić sobie wiotką, ale dzielną siewkę wystrzeliwującą ku słońcu... dawno, dawno temu.
Mówi się, że w każdym z nas tkwi coś z dziecka. Tak, w każdym z nas...

Ten martwy pień jest już pozbawiony kory i łyka. Ciemny pas słojów na zewnątrz to biel (drewno miękkie). Biel otacza twardziel - (drewno twarde) wewnętrzna strefa drewna otaczającego rdzeń, która nie zawiera komórek żywych i nie bierze udziału w przewodzeniu wody. Spełnia jedynie funkcje mechaniczne.

Rdzeń rzadko znajduje się w środku przekroju poprzecznego pnia. Najczęściej jest umieszczony mniej lub więcej mimośrodowo (jest przesunięty w kierunku obwodu pnia), co jest wynikiem nierównomiernego układu słojów i nierównomiernej struktury drewna. Z jednej strony drewno jest wąskosłoiste, z drugiej strony słoje są szersze.

Rdzeń pnia to środkowa część drewna okrągłego, stanowiąca jego fizjologiczną oś. Występuje on na przekroju poprzecznym w postaci plamki ciemniejszej lub jaśniejszej od otaczającego drewna, o średnicy 1-5 mm.

Pień wewnątrz pnia stanowi wadę budowy drzewa - ale tylko z punktu widzenia stolarza :-)

Kora ściętego drzewa łuszczy się i odpada. Pod nią znajduje się łyko.
Kora drzewa zbudowana jest z obumarłych, skorkowaciałych komórek. Chroni miazgę i drewno przed wahaniami temperatury, nasłonecznieniem, utratą wody oraz penetracją grzybów i owadów.

Fragment odwróconej kory i widoczne łyko. Łyko przewodzi wyprodukowane w liściach węglowodany i białka.

Martwe pnie stają się siedliskiem m.in. dla rozmaitych grzybów

Pień pozbawiony kory

Pnie drzew nie tworzą ściśle określonych brył geometrycznych. Najczęściej są one swym kształtem zbliżone do paraboloidy, stożka i nejloidy. Pień, którego kształt jest zbliżony do stożka nazywa się zbieżystym, a pień pełny to taki, którego kształt jest zbliżony do walca.

Jakiś czas później i gdzie indziej napotkałam pień ściętej wierzby. Musiała być wiekowa, gdyż średnica pnia była pokaźna. Chciałam policzyć słoje, by poznać jej wiek, ale pień nie zdradził go - słoje były niewidoczne.

Pień ściętej wierzby białej

Pień ściętej wierzby białej

Pień ściętej wierzby białej

Od pewnego czasu pod liniami wysokiego napięcia spotykam drzewa pozbawione koron (pozostają tylko, wysokie na kilka metrów kikuty pni). Nierzadko jednak drzewa i krzewy wycinane są tuż przy samej ziemi. Jeśli się nie mylę tu rosły drzewka, które wiosną obsypane były białymi kwiatami (być może mirabelki).

ścięte pnie młodych drzew

I pomyśleć, że początek każdego z tych drzew mógł wyglądać tak:

siewka klon pospolity

-------------------------------------

Pień stanowi główną część drzewa. Na nim osadzone są wszystkie organy części nadziemnej, a jego budowa i proporcje w stosunku do korony nadają drzewu charakterystyczny wygląd.
Pień w życiu drzewa spełnia zarówno funkcje fizjologiczne, jak i mechaniczne.
W drewnie pnia przewodzona jest do korony woda oraz sole mineralne pobrane przez korzenie z podłoża, transportowane następnie do liści.
W drewnie są też gromadzone materiały zapasowe niezbędne do wytwarzania pędów i liści w roku następnym. W łyku pnia przewodzone są dwukierunkowo głównie związki organiczne (wytworzone w aparacie asymilacyjnym korony bądź uruchamiane w czasie rozwoju liści).
Jako oś główna drzewa pień nie tylko dźwiga ciężar całej korony, lecz także wytrzymuje napór wiatru, deszczu, okiści itp. Istotną rolę w pełnieniu funkcji mechanicznych pnia odgrywają naprężenia wzrostowe powodowane odkładaniem się każdego roku nowej warstwy drewna, występujące więc tylko u drzew żywych.
Przyczyną tych napięć jest skracanie się ścian komórkowych elementów drewna w wyniku ich drewnienia. Skurczowi, który zachodzi w końcowych fazach dojrzewania komórek drewna, stawiają opór pokłady drewna utworzone wcześniej. W rezultacie, naprężenia wzrostowe powodują wstępne sprężanie wewnętrznych warstw drewna, podczas gdy pokład zewnętrzny jest pod wpływem naprężeń rozciągających. Sprężanie wstępne tego typu występujące w pniach żywych drzew, zwiększa elastyczność pnia tłumiąc przenoszenie energii wiatru na podstawę.

U drzew wyróżnić można dwie formy pni.

• Jeśli przebieg pnia jest widoczny od podstawy drzewa aż do samego jego wierzchołka, a korona jest wzdłuż osi pnia mniej więcej symetrycznie rozmieszczona, to pień nosi nazwę strzały. Ta forma pnia występuje u drzew iglastych, zwłaszcza w młodym wieku (świerk, sosna, jodła, modrzew).
• Jeśli zaś pień na pewnej wysokości nad ziemią rozdziela się na konary i gałęzie, a przebieg jego w koronie jest niewyraźny, przez co traci swój charakter osi środkowej, wtedy nazywany jest kłodą. Kłody zwykle wytwarzają drzewa liściaste, zwłaszcza w starszym wieku (dąb, klon, lipa, jesion). 

Często jednak u naszych drzew istnieją wyjątki od powyższej reguły i występują przejścia między jednym a drugim typem pnia. Przykładem może być olsza czarna, która będąc drzewem liściastym, wytwarza najczęściej dość wyraźnie zaznaczającą się od podstawy aż do wierzchołka drzewa strzałę. Innym przykładem są stare, rosnące pojedynczo sosny, które rozgałęziają się podobnie jak drzewa liściaste.

Konstrukcja drzewa i jego organów wykazuje wszelkie właściwości zapewniające mu skuteczne wytrzymanie obciążeń statycznych i dynamicznych. Rozpatrując rolę nadziemnych części pod kątem ich właściwości mechaniczno-konstrukcyjnych widzimy, że działają one jak belki i słupy. Jako elementy konstrukcyjne odznaczają się odpowiednią wytrzymałością na zgniecenie, zerwanie, złamanie itp.

Na podstawę słupa, jakim jest pień drzewa, wywiera nacisk górna część drzewa obciążona koroną. Ciśnienie to przenosi się wzdłuż osi pionowej pnia z góry na dół, wskutek czego dolna część pnia jest najbardziej narażona na zgniecenie. Jeśli na słup działa siła prostopadła do niego (wiatr), to najmniejszy opór na złamanie stawia on u podstawy, gdyż tutaj jest największe ramię siły. W miarę posuwania się ku wierzchołkowi słupa opór wzrasta i niebezpieczeństwo złamania maleje. Jeśli zatem słup ma w każdym punkcie swej wysokości stawiać jednakowy opór na złamanie, to jego przekrój, w myśl zasady oszczędnego wykorzystania materiału budowlanego, powinien się zmniejszać w miarę posuwania się ku wierzchołkowi. Tak właśnie, zgodnie z prawami mechaniki, jest zbudowany pień.
Pnie drzew nie tworzą ściśle określonych brył geometrycznych. Najczęściej są one swym kształtem zbliżone do paraboloidy, stożka i nejloidy. W mowie potocznej pień, którego kształt jest zbliżony do stożka, nosi miano zbieżystego, zaś pień, którego kształt jest bardziej zbliżony do walca - pełnego. 

Zbieżystość pnia jest to spadek grubości w centymetrach przypadający na 1 metr długości w miarę posuwania się od grubszego do cieńszego końca badanego pnia. W rzeczywistości liczne badania dendrometryczne wykazują, że pień drzewa odznacza się zawsze mniejszą lub większą zbieżystością, która zależy od bardzo wielu czynników, a szczególnie od właściwości danego gatunku, od wieku drzewa oraz od warunków środowiska, w jakich drzewo rośnie.
Kształt pnia od dołu ku wierzchołkowi zmienia się zwykle w charakterystyczny sposób. W dolnej części pnia, w miejscu najbardziej narażonym na złamanie, zwanym szyją korzeniową, występuje zgrubienie odziomkowe, które u różnych gatunków drzew w późniejszym wieku sięga do różnych wysokości. Zwykle drzewa rosnące pojedynczo na otwartej przestrzeni mają większe zgrubienie, niż drzewa rosnące w zwarciu. Wskutek zgrubienia odziomkowego pień w dolnej części przybiera kształt zbliżony do nejloidy, powyżej zgrubienia odziomkowego w środkowej części do paraboloidy, w górnej zaś (wierzchołkowej)do stożka. 
Drzewa wyrosłe w zwarciu mają strzały pełne i gonne, o wysoko osadzonej koronie.
Drzewa rosnące luźno mają pnie bardziej zbieżyste i korony nisko osadzone. 
Drzewa rosnące na właściwych dla nich glebach wytwarzają strzały bardziej pełne niż drzewa rosnące w złych warunkach. Pełność i zbieżystość pnia mają duże znaczenie praktyczne.

Pnie rzadko jednak mają przekrój o kształcie idealnie zbliżonym do koła, którego środkiem byłby rdzeń. Występuje on w środkowych częściach strzały tylko u młodych drzew iglastych o regularnie rozwiniętej koronie lub też w wierzchołkowych częściach bujnie i szybko rosnących pni. Często pod wpływem działania czynników zewnętrznych przekrój poprzeczny pnia przyjmuje zarys eliptyczny lub jajowaty. W takim przypadku rdzeń zawsze jest przesunięty ku obwodowi i przekrój pnia staje się ekscentryczny. To pociąga za sobą nierównomierną budowę drewna.
Spośród czynników powodujących ekscentryczność przekroju pnia szczególnie silny wpływ wywierają: wiatr, nieregularne wykształcenie korony oraz trwałe wychylenie pnia z położenia pionowego. Drzewa wystawione na wiatry wiejące z jednego kierunku mają pnie o przekroju jajowatym, przy czym u drzew iglastych część rozszerzona zwrócona jest w stronę zawietrzną drzewa, a u drzew liściastych odwrotnie.

Nieregularnie rozwinięta korona także powoduje powstawanie pnia ekscentrycznego. Jeśli drzewo rosnące prosto zostanie wychylone z pionu i przybierze kierunek ukośny, to po stronie pnia zwróconej ku dołowi u drzew iglastych tworzą się słoje grubsze niż po stronie przeciwnej (odwrotnie jest u gatunków liściastych) i wskutek tego przekrój pnia przyjmuje kształt jajowaty. U niektórych gatunków (np. u grabu) pnie prawidłowo wyrosłe mają w dolnej części przekrój falisty, spowodowany „listwami” ciągnącymi się od dołu ku górze.

Bezpośrednią przyczyną ekscentrycznego przekroju pnia drzew jest zakłócenie normalnego procesu tworzenia się drewna, przy czym tworzy się tzw. drewno reakcyjne. Komórki drewna reakcyjnego, szczególnie ich ściana komórkowa, różnią się budową od normalnego drewna. W przypadku tworzenia się drewna reakcyjnego powstaje też więcej komórek niż normalnie, co powoduje większą szerokość słoja rocznego drewna po tej stronie pnia, gdzie tworzy się drewno reakcyjne. U drzew iglastych drewno reakcyjne nosi nazwę drewna kompresyjnego, u drzew liściastych zaś drewna tensyjnego.

Anatomia pnia
Rozpatrując makroskopowo wewnętrzną budowę pnia, możemy wyróżnić odrębne, wyraźnie różniące się warstwy. Najbardziej zewnętrzną warstwą pnia jest kora; pod nią znajduje się drewno, między nimi leży gołym okiem niewidoczna tkanka twórcza, zwana kambium w środku pnia znajduje się rdzeń, widoczny dokładnie zwłaszcza w młodych pniach.


źródło -  Otwarta Encyklopedia Leśna
linki:  pień, łyko, rdzeń, budowa pnia, martwe drewno w lesie, wady drewna


.13.93.

pień drzewa, budowa pnia opis zdjęcia, pień ściętego drzewa zdjęcia, pnie ściętych drzew zdjęcia, ścięte drzewa zdjęcia, pnie drzew chwile zachwycone, rodzaje pni drzewa opis,