Zagadkowy żmijowiec

 

Zagadkowy żmijowiec

Spotkałam przedziwne rośliny, dwie kępy rosnące w rozstawie ok. dwóch metrów na skraju piaszczystej ścieżki wiodącej do Mojego Lasu. Z pewnością mijałam je przez cały sezon, ale nie zauważyłam ich z okna samochodu, dlatego nie wiem jak wyglądały w pełnym rozkwicie. Zdecydowanie przypominają żmijowca (łukowato wygięte pędy i rodzaj kwiatów), a jednocześnie bardzo różnią się od najczęściej spotykanego, rodzimego żmijowca zwyczajnego.
Do rodzaju żmijowiec (Echium) zaliczono aż 66 gatunków, w Polsce występują podobno tylko 3 lub 4 (zwyczajny, babkowaty, a także czerwony, zwany ruskim). Ten ostatni został zresztą zaliczony do rodzaju Pontechium. Pole manewru mam zatem niewielkie (w sensie ustalenia gatunku) - no chyba, że jest to tajemniczy Echium lycopsis, którego opisu w ogóle(!) nie znalazłam.
Nadarza się więc okazja do nadania znalezionej roślince roboczej nazwy Echium anika, oczywiście, do czasu ustalenia tej właściwej  :-) 
Czy to możliwe, że jest to forma albinotyczna któregoś z występujących w Polsce żmijowców?
Te białe kwiaty oraz liście i łodygi w kolorze sałaty...
 
Dodane w czerwcu 2016
Niedawno zwróciłam się do znawców o identyfikację tej dziwnej rośliny. Niestety, nadal nie została jednoznacznie rozpoznana. Być może roślina została porażona jakimś wirusem - zobacz wątek.

 

Jedna z łodyg żmijowca, która rosła w miarę pionowo. jest mocno rozgałęziona. Listki widoczne na  łukowato wygiętych łodyżkach noszą nazwę podsadek. Jest ich bardzo dużo. 

 

U dołu jednej z łodyg (od strony południowo-zachodniej) znalazłam skupisko bladych kwiatów.

 

Dziwny to żmijowiec - wiele pędów wygląda tak jakby nigdy na nich nie pojawiły się kwiaty, na innych jednocześnie kwitnie ich kilka. 

 

Cała roślina o wysokości ok. 30-35 cm jest jasnozielonego koloru, łącznie z łodygami.

 

U żmijowca zwyczajnego kwiaty wyrastają zawsze na końcu kwiatostanu typu skrętek. Tutaj widać bladoróżowy, niemal biały pąk kwiatowy wyrastający z dolnej części kwiatostanu.

Gdzieniegdzie znajdowałam nieliczne kwiaty koloru niemal białego, ale z charakterystycznymi pręcikami koloru ciemnoróżowego i białym, rozwidlonym słupkiem.  (7 września)  Echium anika

 

Łukowato wygięte pędy jasnozielonego żmijowca

 

Na innej łodydze kwiaty były zupełnie białe. Większość z nich przekwitła, ale widoczne są też białe pączki kolejnych kwiatów. Tutaj nie tylko słupek jest biały, pręciki są albo białe, albo bladoróżowe (17 sierpnia) 

 

Pędy boczne dziwnego żmijowca oglądane od spodu. Wyglądają tak jakby znajdowały się na nich tylko te włochate listki, a kwiaty nigdy tam nie wyrosły. 

 

Kępa jasnozielonego żmijowca okres świetności ma już za sobą, ale niektóre pędy wydają jeszcze kwiaty [16 sierpnia]

 

Widok pokładających się łodyg. Widoczne są większe, podłużne, ostro zakończone liście łodygowe z wyraźną żyłką główną. 

  

To dziwne - ten żmijowiec posiadał także jeden niebieski kwiat. Nie wiem czy jest uszkodzony, czy niedorozwinięty - brak słupka i tylko 3 pręciki  (17 sierpnia)

  

Kwiaty żmijowców  zebrane są w szczytowe kwiatostany typu skrętka, często wiechowato złożone. Kwiaty w skrętku zaczynają kwitnąć od kwiatu znajdującego się na głównej osi, stopniowo w kierunku pojawiających się osi drugiego, trzeciego i następnych rzędów. Listki, z kątów których wyrastają te osie noszą nazwę podsadek.

Rośliny z rodzaju żmijowiec posiadają koronę kwiatu trąbkowatą do dzwonkowatej, o zwykle krótkiej rurce, najczęściej niebieską, purpurową lub różową, często od zewnątrz nieco owłosioną.
Natomiast ta roślina posiadała znacznie więcej białych kwiatów i bardzo nieliczne niebieskie. Ten kwiat już przekwita, ale dobrze widoczne są białe pręciki (już brązowieją, usychają) oraz biały słupek. Zarówno podsadki, korona kwiatu, a nawet pręcik są owłosione. Echium anika

A poniżej, dla porównania "zwykły" żmijowiec zwyczajny, który rósł nieopodal (sfotografowany w tym samym czasie). Niebieskie kwiaty wyrastają na końcu każdego odgałęzienia. Podsadki są znacząco mniejsze (i mniej liczne?). Teraz widzę, że obie rośliny różnią się znacznie. Nie sądzę zatem, żeby przedstawione na zdjęciach powyżej rośliny były "tylko" formą albinotyczną żmijowca zwyczajnego.
Zresztą typowy żmijowiec zwyczajny przybiera różnorodne formy - jedne rośliny są wysokie i smukłe, inne niższe lub wręcz małe, "krępe", mniej lub bardziej rozgałęzione, ale kwiaty zawsze są niebieskie.

Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) 17 sierpnia

Dodane rok później
Następnego lata pamiętałam o tym dziwnym żmijowcu. Wielokrotnie przechodziłam ścieżką, na skraju której widziałam kiedyś tę roślinę, próbując ją odnaleźć. Niestety, nie wyrosła wcale - po prostu jej nie było. Odnotowałam również to, że nie wyrosły tam także zwykłe żmijowce (ten z ostatniego zdjęcia rósł kilka metrów dalej od tego zagadkowego.

------------------------

Echium anica czy cokolwiek to jest, spróbuję opisać własnymi słowami, porównując do znanego mi żmijowca zwyczajnego. Być może opis ten naprowadzi kogoś na właściwy trop. Mam też nadzieję, że zdjęcia stanowią dobrą dokumentację.

Spotkane rośliny (tylko dwie!) miały wysokość 30-35 cm i tworzyły rozłożyste kępy o średnicy ok. 40 cm. Część łodyg pokładała się, a nieliczne wznosiły. Cała roślina jest koloru jasnozielonego i sprawia wrażenie włochatej, ale jest miła w dotyku.
Listki na odgałęzieniach (podsadki?) pokryte białymi, niekłującymi włoskami. Dolne liście łodygowe przypominają liście żmijowca zwyczajnego.
Łodygi dość sztywne, w przekroju okrągłe, jasnozielone, pokryte delikatnymi włoskami, bez charakterystycznych dla żmijowca zwyczajnego brodawek.
Kwiaty w większości białe, z białymi, bądź różowymi pręcikami (3-5) i białym, rozwidlonym słupkiem, wyrastające pośród drobnych listków (podsadek?). Na jednym z pędów widocznych jest pięć więdnących już kwiatów oraz tworzące się pączki nowych. Wygląda na to, że obecnie więdnące kwiaty rozkwitły mniej więcej w tym samym czasie (a nie po kolei), a wielkość młodych pączków sugeruje, że kwiaty rozwiną się również w tym samym czasie.
Niestety, nie dopatrzyłam się owoców.
Zdjęcia wykonane 16 i 17 sierpnia oraz 7 września.

************

Żmijowiec (Echium L.) – rodzaj roślin jednorocznych, dwuletnich i bylin z rodziny ogórecznikowatych, dawniej szorstkolistnych (Boraginaceae Juss.).
Obejmuje co najmniej 66 gatunków występujących głównie w obszarze śródziemnomorskim, w Europie, Azji Zachodniej i w Afryce.

W Polsce rośnie (jako gatunek rodzimy) tylko:

•  żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.)     [gatunek opisany na tym blogu]
•  żmijowiec czerwony, żmijowiec ruski (Pontechium maculatum) - od 2000 r., po badaniach filogenetycznych wyodrębniany jest w rodzaju Pontechium)     [gatunek opisany na tym blogu]
• żmijowiec babkowaty (Echium plantagineum L.) - przejściowo dziczejący z upraw
• Echium lycopsis  znajdujący się na Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski (bywa utożsamiany ze żmijowcem babkowatym)

Przedstawiciele rodzaju Echium zawierają trujące glikoalkaloidy, alkaloidy i alantoinę. Wykorzystywane były jako środek przeciw ukąszeniom żmii (stąd polska nazwa rodzajowa).
Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne o pędach szorstko owłosionych.
Rośliny trujące, lecznicze i miododajne.

Liście  -  owłosione, lancetowate, skrętoległe.

Kwiaty  -  zebrane w szczytowy kwiatostan typu skrętka, często wiechowato złożony. Kwiaty zwykle szypułkowe.
Kielich 5-krotny, z działkami lancetowatymi do równowąskich, rzadko szerokimi, podczas owocowania powiększającymi się. Działki zwykle nieco asymetryczne – dwie od strony doosiowej bywają mniejsze.
Korona kwiatu trąbkowata do dzwonkowatej, o zwykle krótkiej rurce, najczęściej niebieska, purpurowa lub różowa, często od zewnątrz nieco owłosiona. Końce płatków zwykle nierównej długości, stąd kwiaty nieco grzbieciste.
Pręciki także nierówne wyrastające z dolnej części rurki korony na nierównych jej wysokościach. Zalążnia 4-krotna, z nitkowatą szyjką słupka na szczycie rozwidloną i na każdym końcu zwieńczoną główkowatym znamieniem.

Owoce  - czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na 4 pojedyncze owocki, zwykle jasnobrązowe, jajowate.


70110

żmijowiec, żmijowiec o białych kwiatach, Echium anica, ogórecznikowate żmijowiec, żmijowiec opis rodzaju roślin, żmijowiec chwile zachwycone, dziwny żmijowiec jasnozielone liście,