Dziewanna - uboga panna

W środku lata kilka okazów dziewanny rosnących przy Ścieżce Ważek, powitało mnie przy wjeździe do Mojego Lasu wiechami jasnożółtych kwiatów . Sądzę, że nie jest to dziewanna drobnokwiatowa, mimo, iż kwiatki były nieduże, ponieważ ta (drobnokwiatowa) nie rozgałęzia się, w przeciwieństwie do dziś prezentowanej. Wszystkie fotografie przedstawiają tą samą, największą ze spotkanych przeze mnie roślin (ok. 1,6 m wysokości), która z jakiegoś powodu pochyliła się nisko ku ziemi. Kołysząc się, swą wielką niby-dłonią zapraszająco wskazywała kierunek.
Być może jest to jakiś gatunek dziewanny uprawianej, który wydostał się z ogrodu, a opisu którego, a także podobnych zdjęć nie znajduję w Internecie. Dlatego też ograniczam się do ogólnego opisu dziewanny jako rodzaju roślin, które preferują ubogą, słabą glebę. Stąd wzięło się porzekadło: "Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna".

Dodane 20 lutego 2016
Okazuje się, że jest to dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) - wreszcie mogę podpisać zdjęcia :-). Kwitnie od lipca do sierpnia. Obupłciowe kwiaty (mogą być żółte lub białawe) zapylane są przez muchy, motyle lub dochodzi do samozapylenia. Owoce dojrzewają od sierpnia do września. Preferuje gleby przepuszczalne (suche lub wilgotne), podłoże piaszczyste i gliniaste. Odpowiednie pH: kwaśne, obojętne, może też rosnąć na glebach bardzo alkalicznych (zasadowych).
Stanowisko - słoneczne (nie rozwija się w cieniu).
Główki kwiatów bywają stosowane jako odstraszacze myszy i szczurów   (źródło)

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) – gatunek rośliny z rodziny trędownikowatych. Występuje często w północno-zachodniej części kraju,  rzadko lub wcale na północnym-wschodzie Polski. Siedliska - suche murawy, zarośla, skraje lasów, przydroża (fot. 10 sierpnia)

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) - roślina dwuletnia o wysokości od 50 do 150 cm. Pęd kwiatostanowy obficie rozgałęziony, z pęczkami kwiatów.

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) – ta spotkana przeze mnie roślina miała ok. 1,6 m wysokości i z jakiegoś powodu nisko pochyliła się ku ziemi. Kołysząc się, swą wielką niby-dłonią witała przechodzących i wskazywała kierunek.

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) - kwiaty jasnożółte lub białawe, zebrane w kłosokształtnych kwiatostanach, korona drobna o średnicy (10)12-14(20) mm.

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) - kwiaty pięciopłatkowe, 5 białawo owłosionych pręcików, 1 słupek

Dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) - liście łodygowe owalne, zaostrzone. Na wierzchu nagie, od spodu szaro owłosione.

--------------------------

Dziewanna (Verbascum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny trędownikowatych.Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 250 gatunków występujących głównie na obszarach klimatu umiarkowanego Europy i Azji. Gatunkiem typowym jest dziewanna drobnokwiatowa (Verbascum thapsus).
Wiele gatunków dziewanny to rośliny lecznicze lub ozdobne. Ze względu na preferencję gleb słabych, ukuto porzekadło: Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna.
Rośliny dwuletnie lub byliny, rzadziej jednoroczne i krzewinki.

Pokrój  -  W pierwszym roku życia formuje się gęsta, przyziemna różyczka liściowa, w następnym roku wyrasta wzniesiony pęd osiągający u różnych gatunków od 0,5 do 3 m wysokości.

Liście  -  duże, skrętoległe, u większości gatunków owłosione.

Kwiaty  -  słabo grzbieciste, pięciokrotne, często duże i efektowne. Najczęściej żółte, rzadziej białe, purpurowe, pomarańczowe, niebieskie.

Owoc  -  torebka z licznymi, drobnymi nasionami.


Gatunki dziewanny występujące w Polsce:

• dziewanna Chaixa (Verbascum chaixi Vill.)
• dziewanna drobnokwiatowa (Verbascum thapsus L.)
• dziewanna fioletowa (Verbascum phoeniceum L.)
• dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.)
• dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides L.)
• dziewanna olimpijska (Verbascum olympicus Boiss.) – efemerofit
• dziewanna pospolita (Verbascum nigrum L.)
• dziewanna rdzawa (Verbascum blattaria L.)
• dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum densiflorum Bertol, syn. V. thapsiforme Schrad.)
• Verbascum virgatum Stokes – efemerofit
• Verbascum sinuatum L. – efemerofit

Gatunki uprawiane

• dziewanna czarnomorska (Verbascum gnaphaloides Bieb.)
• dziewanna jedwabista (Verbascum bombyciferum Boiss.)
• dziewanna ogrodowa (Verbascum ×hybridum hort.)
• dziewanna przygięta (Verbascum flexuosum Wulf.)
• dziewanna stożkowata (Verbascum pyramidatum Bieb.)
• dziewanna wiechowata (Verbascum paniculatum Wulf.)
• dziewanna zakaukaska (Verbascum gossypium Bieb.)

Efemerofit (łac. ephemerophyta, ang. ephemerophyte)

gatunek roślin obcego pochodzenia, który przypadkowo został zawleczony i – zwykle przejściowo – występuje we florze danego kraju lub obszaru. Stosunkowo często efemerofity pojawiają się wokół miejsc przeładunku towarów, np. wokół portów, dworców kolejowych lub innych stacji przeładunkowych, a także wokół szkółek ogrodniczych i ogrodów botanicznych, w których uprawia się gatunki obce. Efemerofity zwykle nie mają szans na przejście całego cyklu rozwojowego w klimacie, w jakim się znalazły, i w krótkim czasie zanikają.

*************

Znalazłam wiersz o dziewannie, który bardzo mi się spodobał. Napisała go Halina Poświatowska, wrażliwa, utalentowana i piękna... właściwie dziewczyna, która zmarła w wieku zaledwie 32 lat (1935-1967).

W słońcu południa

dziewanna włosami ze złota
włosami z rudej czerwieni
owinęła szyję
pręży zielone piersi
na smagłym ciele ziemi

dziewanna nie zna wstydu
dziewanna jest trawą
zmarszczkami z promieni
rozkwita

dziewanna pod jasnym niebem
gnie swe dywanowe ciało
wszystkimi włosami
chwali żyzną złotą nagość


W kulturze ludowej dziewanna była utożsamiana z panną, dziewicą; "alter ego" Marzanny; w mitologii słowiańskiej odpowiednik Diany i Artemidy, bogini łowów, zwierzyny, lasów, opiekunka kobiet i płodności, bóstwo lunarne. Dziewanna, która rośnie tylko w nasłonecznionych miejscach - od dawna zadomowiła się w wyobraźni polskich poetek. Poświatowska portretuje ją w południe, kiedy słońce jest w zenicie. Na spieczonej ziemi zieleń łodygi szarzeje, stając się seledynowa, a pokrywający ją meszek rudzieje, drobne płatki kwiatów, tracąc wilgoć w upale, "marszczą się". Taka "rozgrzana" dziewanna jest obrazem kobiety: zalotnej i uwodzicielskiej (motywy włosów i szyi); podnieconej ("nie zna wstydu, pręży piersi, gnie ciało"). "Rozkwitająca dziewanna" (jak młoda dziewczyna, jak kapłanka) całym swoim istnieniem ("wszystkimi włosami" - to metafora systemu nerwowego rośliny), wszystkimi zmysłami głosi pieśń pochwalną na cześć ziemi "włosami ze złota" (złoto - atrybut boskości), żywiołu miłości i płodności ("smagłe ciało, żyzna złota nagość"). Kolorystyka tego poetyckiego portretu smukłej i wznoszącej się nad łąkami (dorasta do ponad dwóch metrów) dziewanny poprzez nagromadzenia złota z elementami zieleni i czerwieni - przywodzi na myśl wizerunki bizantyjskich madonn.(źródło)
7952

dziewanna, Verbascum, żółte kwiaty, trędownikowate, Poświatowska, Halina Poświatowska,panna bez posagu, chwast