Pani na bagnach, olsza czarna

Przedstawiam kolejny gatunek drzewa - olszę czarną, niekiedy nazywaną panią na bagnach. Jest to drzewo należące do rodziny brzozowatych, lubiące wilgoć i rosnące najczęściej w pobliżu zbiorników wodnych, strumieni i rzek. Nad stawami, nieopodal Mojego Lasu, natknęłam się na kilkanaście okazów. Najbardziej lubię malowniczą grupę pięciu olsz rosnących nieopodal Dużego Stawu. Ich wygląd przedstawiam na kilku pierwszych zdjęciach.
Nie planowałam dziś publikować kolejnego wpisu, ale trzecią rocznicę istnienia tego bloga trzeba było jakoś uczcić :-)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - gatunek drzewa należącego do rodziny brzozowatych. 

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - rośnie prawie na całym obszarze Europy, a także na niektórych obszarach Azji i w północno-zachodniej Afryce   (8 marca)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - rośnie bardzo szybko do około 30. roku życia. W wieku 60-70 lat wzrost na wysokość praktycznie ustaje. Drzewo osiąga wysokość 20-25(30) m. Długość życia 100-120(150) lat.
To ta sama grupa drzew (19 lipca)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - liście rozwijają się pod koniec kwietnia, mają długość 4-10 cm, szerokość 3-7 cm, są odwrotnie jajowate, z tępym, lub wyciętym wierzchołkiem, brzeg nierówno podwójnie piłkowany i falisty. Ulistnienie skrętoległe (fot. 12 lipca)

Olsze czarne rosnące nieopodal Dużego Stawu są wysokimi drzewami, do których nie za bardzo można podejść. Stojąc na skraju ścieżki mogłam jedynie fotografować ich wierzchołki, zaś dolne gałęzie były dla mnie nieosiągalne ze względu na stromiznę i gęste zarośla. Ale to nic, w końcu nie ma żadnego problemu, by w Internecie znaleźć zbliżenia żeńskich kwiatów olszy czarnej. Ja chcę nauczyć się rozpoznawać drzewa także z daleka. Na zdjęciu poniżej rozkwitające olsze czarne :-)
Męskie kwiaty to te jaśniejsze, zwisające kotki (rzeczywiście są podobne do kwiatostanów brzozy), a kwiaty żeńskie to znacznie mniejsze, za to ciemniejsze szyszeczki.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - kwiaty zebrane w kotki, wytwarzane są przed zimą. Kotki żeńskie o długości ok. 1,5 cm występują w pęczkach po 3-5. Po przekwitnięciu żeńskie kotki silnie drewnieją i rozrastają się do 5-10 cm długości. Swoim wyglądem przypominają małe szyszki na długich szypułkach  (8 marca)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - kotki męskie występują po 2-3. W zimie są czerwonawe, a podczas kwitnienia stają się zielonkawe. W okresie kwitnienia powiększają się z 3 do 5-10 cm, wytwarzając duże ilości pyłku  (fot. 8 marca)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - pień wyraźny, widoczny prawie do szczytu, wykształcony w postaci strzały (podobnie jak u drzew iglastych) i wydłużoną koroną. Pień osiąga 80 cm średnicy  (11 kwietnia)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) to jedno z ważniejszych drzew wilgotnych zarośli nadbrzeżnych i lasów łęgowych niżu.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - ulistnienie bardzo młodego drzewka rosnącego na brzegu Średniego Stawu

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - pąki umieszczone na trzoneczkach, (odwrotnie)jajowate, tępo zakończone, okryte 2-3 purpurowofioletowymi łuskami, nagie i lepkie (stąd nazwa glutinosa). Młode pędy kanciaste, początkowo zielone, później połyskująco czerwonobrązowe, nagie i pachnące.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) jest jednym z najpóźniej tracących liście drzew. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest długi okres ulistnienia - od końca kwietnia do połowy listopada i dłużej, mimo przymrozków i pierwszych opadów śniegu (3 lipca)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) zaczyna owocować około 10. roku życia (na otwartej przestrzeni), a w drzewostanach około 25-30 roku; owocuje obficie co 2-3 lata. W młodości znosi ocienienie, później jednak wymaga umiarkowanego nasłonecznienia. Jest w pełni mrozoodporna.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - pień dość gruby (u podstawy bywa zgrubiały), zwykle nieco pochylony, często już przy samej ziemi podzielony na dwie, rzadziej więcej równorzędnych części.
Grupa drzew rosnąca nad Średnim Stawem (13 września)

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - kora młodych drzew jasnoszara, stosunkowo gładka, z wiekiem staje się ciemnoszara do brunatnoczarnej i głęboko, łuskowato spękana na odpadające poletka. Kora uszkodzona zabarwia się na  intensywnie pomarańczowy (ceglasty) kolor. 

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - dolne konary wzniesione do góry, górne bardziej poziomo odstające od głównego pnia. Korona młodych drzew regularnie (wąsko)stożkowata, z czasem staje się szersza, bardziej nieregularna i zaokrąglona na szczycie, nigdy jednak nie jest bardzo szeroka.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - wierzchnia strona liścia jest błyszcząca. Od głównego nerwu odchodzi 5-8 par nerwów bocznych. Młode liście są nieco lepkie.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - na spodniej stronie liści, w kątach nerwów widoczne są kępki włosków.

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) - opadłe liście od strony spodniej. W dotyku wydają się być dość grube, sztywne i elastyczne zarazem (jakby plastikowe!), nerwy są wyraźnie wyczuwalne (wypukłe). Jesienią liście opadają bez przebarwienia (blakną tylko i usychając brązowieją). - 19 września

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) jako gatunek pionierski, praktycznie może zasiedlać każdy rodzaj terenu, jednak zdecydowanie preferuje miejsca wilgotne i mokre. To rodzimy gatunek drzewa najbardziej związany z wodą.
System korzeniowy - sercowaty, bardzo głęboki (do 4m), mocny, wytwarzający liczne odrośla korzeniowe.

------------------------------------

Olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.) – gatunek drzewa należącego do rodziny brzozowatych. Olsza czarna to jedno z ważniejszych drzew wilgotnych zarośli nadbrzeżnych i lasów łęgowych niżu. Rośnie prawie na całym obszarze Europy, a także na niektórych obszarach Azji i w północno-zachodniej Afryce. W górach i na żwirowiskach rzecznych ustępuje miejsca olszy szarej.

Rozmiary - wysokość 20-25(30) m. Średnica pnia 0.75-1(1.25) m.
Długość życia i tempo wzrostu - drzewo krótkowieczne, (bardzo) szybko rosnące. Osiąga wiek 100-120(150) lat. Rośnie szybko do około 30. roku życia. W wieku 60-70 lat wzrost na wysokość praktycznie ustaje.

Pokrój - drzewo osiągające wysokość 20 do 25(30) m z rozłożystą koroną. Ma dużą zdolność do tworzenia odrostów ze ściętych pni.

Pień - dość gruby (u podstawy bywa zgrubiały), zwykle nieco pochylony, prawie zawsze widoczny aż do wierzchołka (strzała), często już przy samej ziemi podzielony na dwie, rzadziej więcej równorzędnych części.

Korona - u młodych drzew regularnie (wąsko)stożkowata, z czasem staje się szersza, bardziej nieregularna i zaokrąglona na szczycie, nigdy jednak nie jest bardzo szeroka. Konary niezbyt grube, ustawione w dość symetrycznych okółkach, w dolnej części korony prawie poziome, u góry łagodnie ukośnie wzniesione.dolne konary wzniesione do góry, górne bardziej poziomo odstające od głównego pnia. Roczne gałązki nagie z wyraźnymi, jaśniejszymi przetchlinkami

Kora - ciemnoszara, prawie czarna, pękająca. U młodych drzew jasnoszara, stosunkowo gładka, upstrzona jasnymi, kreskowatymi przetchlinkami, z wiekiem staje się ciemnoszara do brunatnoczarnej i głęboko, łuskowato spękana na odpadające poletka (istotna różnica w stosunku do posiadającej zawsze gładką korę olszy szarej). Uszkodzona kora, w reakcji z powietrzem, zabarwia się na charakterystyczny, intensywnie ceglastopomarańczowy kolor.

Pąki - owalne, brunatne, lepkie pączki, odstające na długich szypułkach. umieszczone na trzoneczkach, (odwrotnie)jajowate, tępo zakończone, okryte 2-3 purpurowofioletowymi łuskami o woskowato nakrapianej powierzchni, nagie i lepkie (stąd nazwa glutinosa; różnica względem olszy szarej!), boczne podobnej wielkości co wierzchołkowe, odstające od pędu.

Liście - długość 4-10 cm, szerokość 3-7 cm, odwrotnie jajowate, z tępym, lub wyciętym wierzchołkiem, brzeg nierówno podwójnie piłkowany i falisty. Wierzchnia strona błyszcząca. Od głównego nerwu odchodzi 5–8 par nerwów bocznych. Po spodniej stronie w kątach nerwów kępki włosków. Młode liście są nieco lepkie. Ulistnienie skrętoległe.

Kwiaty - zebrane w kotki. Kotki męskie o długości ok. 3 cm, zwisające, występują po 2-3 razem. W okresie kwitnienia powiększają się do 5-10 cm, wytwarzając duże ilości pyłku. Po przekwitnięciu obumierają. Kotki żeńskie o długości ok. 1,5 cm występują w pęczkach po 3-5. Po przekwitnięciu kotki żeńskie silnie drewnieją i rozrastają się do 5-10 cm długości. Przypominają swoim wyglądem małe szyszki na długich szypułkach.
Kwitnie - kwiatostany powstają już w lecie, W zimie kotki mają kolor czerwonawy, podczas kwitnienia stają się zielonkawe. Po przezimowaniu rozwijają się w marcu lub kwietniu, na długo przed rozwojem liści.

Owoc - mały, brunatny orzeszek z niewielkimi skrzydełkami (skrzydlak). Na pędach występują także zdrewniałe, zeszłoroczne szyszkowate owocostany. Owocostany osiągają dojrzałość we wrześniu-październiku

Korzenie - system korzeniowy sercowaty, bardzo głęboki (do 4m!), mocny, wytwarzający liczne odrośla korzeniowe. W bulwkowatych naroślach na korzeniach olszy żyją bakterie z rzędu promieniowców, wiążące azot atmosferyczny. Proces ten znacznie poprawia jakość gleby.


Roślina jednopienna z oddzielnymi kwiatostanami męskimi i żeńskimi, rozwijającymi się przed liśćmi, bardzo wczesną wiosną (od lutego do kwietnia), wiatropylna. Zaczyna owocować około 10. roku życia (na otwartej przestrzeni), a w drzewostanach około 25-30 roku. Owocuje obficie co 2-3 lata. Nasiona wysypują się zimą.
Drewno niezróżnicowane na biel i twardziel.

Siedlisko - olsza czarna porasta brzegi rzek, rowów melioracyjnych, stawów, bagna. Roślina światłolubna. Rośnie w miejscach wilgotnych. Unika podłoży wapiennych, suchych i gleb piaszczystych (rosnąca w takich warunkach olsza czarna przyjmuje formę krzaczastą).

Megafanerofit. 

W Sudetach i Karpatach bardzo rzadka i występuje tylko w reglu dolnym. Tworzy czyste lub mieszane drzewostany (olsy).


Więcej informacji w źródłach:  Wikipedia, Moje drzewa, Otwarta Encyklopedia Leśna,


w.1.29.

olsza czarna, olcha czarna, Alnus glutinosa, pani na bagnach drzewo, olsza czarna zdjęcia opis, Alnus glutinosa zdjęcia opis, olsza czarna chwile zachwycone, Alnus glutinosa chwile zachwycone, olsza czarna obrazy informacje, olcha czarna zdjęcia informacje, Alnus glutinosa wygląd informacje, olsza czarna liście pokrój, Alnus glutinosa pokrój drzewa,