Lwie serce, serdecznik pospolity

Serdeczniki wyrosłe w miejscu zacienionym przy ścieżce w Moim Lesie nie były tak wysokie i dorodne jak spotkane parę dni później w Ogrodzie Botanicznym. Zwróciły jednak moją uwagę swym regularnym pokrojem - piętrami drobnych, białych wówczas kwiatków i naprzemianległymi, efektownie wycinanymi liśćmi. Wówczas zastanawiałam się (nie wiedząc co to za roślina) czy jest jakąś miętą, czy może pokrzywą? Szybko porzuciłam ten trop - liście ani nie parzyły, ani nie pachniały miętowo, za to tworzyły miły dla oka, symetryczny układ.
Nieczęsto zdarza mi się możliwość zaprezentowania rośliny spotkanej zarówno na stanowisku naturalnym, jak i "uprawnym", ale - oto ona :-)

 Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Nazwy ludowe: gęsia stopa, lisi ogon, lwie serce  (9 czerwca)

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

Rosnąc w cieniu czeremchy zwyczajnej, dziko rosnące serdeczniki osiągnęły 50-70 cm wysokości. Teraz może są większe, ale tego już się chyba nie dowiem...

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

A to znacznie dorodniejsze rośliny z Ogrodu Botanicznego posadzone w miejscu nasłonecznionym. Miały do 1,5 m wysokości.

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)  15 czerwca

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

Tu silnie owłosione kwiaty pstryknięte dawno temu kompaktem:

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)  24 czerwca

I znów serdeczniki z Botanika:

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)  9 lipca

Poniżej fragment długiego (wysokiego) pędu z owocostanami. Sfotografowałam go w ubiegłym roku sądząc, że jest to może jakiś gatunek żeleźniaka :-)

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)  14 sierpnia

Dodane dużo później:

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)  3 września

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca) 

------------------------------------------

Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Nazwy ludowe: gęsia stopa, lisi ogon, lwie serce.
Swoją łacińską nazwę – Leonurus – lwi ogon (leon - lew i eura - ogon) serdecznik zawdzięcza kształtowi liści. Cardiaca oznacza serce. 

Rodzimy obszar występowania obejmował niemal całą Europę oraz Turcję. Obecnie rozprzestrzenił się i jest pospolity w całej Ameryce Północnej i Europie, a występuje także miejscowo w Ameryce Południowej i Australii.
W Polsce jest częsty na niżu, rzadki w górach. Dawniej był w Polsce uprawiany jako roślina lecznicza, obecnie występuje tylko jako zdziczały (relikt dawnych upraw)
Status gatunku we florze Polski: najprawdopodobniej kenofit, być może archeofit.
Bylina, hemikryptofit.


Pokrój - roślina osiągająca wysokość 30-150 cm. Z kłącza wyrasta kilka łodyg. Cała roślina jest dość silnie owłosiona i wydziela słaby, nieprzyjemny zapach.

Łodyga - owłosiona, podłużnie prążkowana, czterokanciasta o szerokości ok. 1 cm, pusta.

Liście - dolne liście są jajowato-koliste, dłoniasto-sieczne, 3- do 5-klapowe (rzadko 7-klapowe), o klapach nieregularnie ząbkowanych. Górne liście są całkowicie lub niewyraźnie trójdzielne, lancetowate o brzegu piłkowanym i nasadzie klinowatej. Wierzch liści zielony, słabo owłosiony, dolna powierzchnia jest jasnozielona, gęsto owłosiona z wyraźnym unerwieniem dłoniastym i siateczkowatym.

Kwiaty - pojedyncze, drobne kwiaty wyrastają w nibyokółkach w kątach wąskich przysadek, zarówno na głównym pędzie, jak i na rozgałęzieniach. Kwiaty grzbieciste; warga górna 2-łatkowa, różowa i na brzegach silnie owłosiona; warga dolna z 3 całobrzegimi łatkami, purpurowo-biała z żółtym odcieniem, czerwono cętkowana. Korona ma długość do 12 mm, jej rurka jest rozszerzona i posiada w gardzieli pierścień włosków. Kielich 5-działkowy i 5-nerwowy, znacznie krótszy od korony. Jego jajowato-trójkątne działki są szydlasto zakończone. Pręciki znacznie dłuższe od korony. W każdym kwiatku cztery wyrastające w jednym rzędzie dwusilne pręciki dłuższe od rurki korony.
Kwiaty słabo przedprątne, kwitną od czerwca do sierpnia, zapylane są głównie przez trzmiele.

Owoc - rozłupnia zawierająca 3 graniaste rozłupki


Roślina miododajna
Wydajność miodowa serdecznika pospolitego jest znaczna i wynosi 300-400 kg/ha. Wydajność pyłkowa to około 45 kg z hektara.

Rozmnażanie i uprawa
Rozmnaża się przez nasiona rozsiewane przez zwierzęta (zoochoria). Wsiane wiosną kiełkują po 20-40 dniach.
Nasiona wysiewa się w zimie lub na wiosnę, jednak niewiele z nich wykiełkuje jeszcze w tym samym roku. Najlepsze kiełkowanie i wzrost można zaobserwować po dwóch latach od wysiania. Wysiewać należy w rządkach, a późniejsza pielęgnacja uprawy ograniczona jest do spulchniania ziemi między rzędami.

Siedlisko
Roślina ruderalna, związana zwłaszcza z osiedlami wiejskimi. Rośnie przy drogach, płotach, na śmietniskach, w zaniedbanych parkach, rzadko na brzegach lasów. Ustępuje wraz z intensyfikacją użytkowania przestrzeni w obrębie terenów zabudowanych.

Stanowisko
Najlepiej rośnie na terenach suchych, dobrze nasłonecznionych oraz glebach bogatych w wapń. Bardzo lubi wysokie temperatury – im jest goręcej, tym lepiej nektaruje.

Zmienność
Serdecznik pospolity występuje w dwóch podgatunkach:
* Leonurus cardiaca L. subsp. cardiaca – podgatunek słabo owłosiony zgiętymi włoskami dług. 0,5 mm, lub prawie nagi, o kielichu kwiatowym długości 3,5-5 mm. Częściej występuje na zachodzie kraju.
* Leonurus cardiaca L. subsp. villosus (Desf. ex. Spreng.) Hyl. – podgatunek silnie owłosiony gęstymi, białymi i odstającymi włosami długości 1-2 mm, o kielichu długości 4,5-8 mm.

Korelacje międzygatunkowe
Na serdeczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: Neoerysiphe galeopsidis wywołujący mączniaka prawdziwego i Ramularia lamii powodujący plamistość liści

Serdecznik pospolity - roślina lecznicza

Historia wykorzystania

Jako roślina lecznicza serdecznik pospolity znany był już w starożytnej medycynie chińskiej. W Europie Środkowej i Zachodniej był powszechnie w tym celu wykorzystywany od średniowiecza i często uprawiany.

Surowiec zielarski

Ziele serdecznika (Leonuri cardiacae herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone kwitnące części nadziemne. Związki czynne mają działanie podobne do kozłka lekarskiego, ale słabsze.

Działanie

Uspokajające i regulujące pracę serca, ściągające, przeciwskurczowe, obniżające ciśnienie krwi, słabo moczopędne i wiatropędne. Wewnętrznie alkoholowy wyciąg stosowany jest przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego; bólach brzucha (zmniejsza skurcze jelit), wzdęciach, zaparciach, biegunkach. Używany jest przez kobiety w okresie przekwitania, przy nadmiernej pobudliwości nerwowej, bezsenności, lęku, histerii, skłonności do płaczu, a także przy dusznościach, bólach i zawrotach głowy, bolesnym miesiączkowaniu i nadciśnieniu. Zewnętrznie może być używany do przemywania ran i oparzeń.

Zbiór i suszenie

Zbiera się pod koniec kwitnienia rośliny pędy boczne i szczytowe o długości ok. 25 cm. Suszy w przewiewnym i zacienionym miejscu (temperatura nie może przekroczyć 35 °C). Po wysuszeniu odrzuca się grubsze kawałki łodygi.

 

Inne zastosowania:
Dawniej używany był przez kobiety karmiące do wzmożenia laktacji.
Czasami był dawniej używany do otrzymywania ciemnooliwkowego barwnika do tkanin



Zobacz też wpis Serdecznik pięcioklapowy (Leonurus quinquelobatus)


źródło 1, źródło 2, źródło 3, źródło 4,


u25.23.

serdecznik pospolity, Leonurus cardiaca, serdecznik pospolity wygla informacje, Leonurus cardiaca zdjęcia liście,